Abstract
Gloss to the Supreme Court judgment of May 29, 2018. SDI 12/18 (LEX No. 2555740)
In the judgment of May 29, 2018 The Supreme Court decided that a negative prerequisite of removing a doctor from the list of members of the professional self-government of physicians and dentists occurs only at the moment of initiating the “in personam” phase of such proceedings. However, this decision raises concerns both under the Act on Chambers of Physicians and Dentists and the Code of Criminal Procedure.
Keywords: Negative prerequisite of removing a doctor from the list of members of the professional self-government of physicians and dentists, “in rem” and “in personam” phases of proceedings, decision to present charges
Słowa kluczowe: negatywna przesłanka skreślenia lekarza z listy członków samorządu lekarskiego, faza in rem oraz in personam takiego postępowania, postanowienie o przedstawieniu zarzutów
THESIS
Negative prerequisite of removing a doctor from the list of members of the professional self-government of physicians and dentists occurs only at the moment of initiating the “in personam” phase of such proceedings. Article 58, Paragraph 1 of the Act of 2009 on Chambers of Physicians and Dentists corresponds to the provision of Article 7, Paragraphs 1 and 2 of the Act of 2009, according to which the doctor, against whom the Screener for Professional Liability issued a decision on presenting charges or against whom they submitted a motion for punishment to the medical court, shall be regarded as accused.
TEZA
Negatywna przesłanka skreślenia lekarza z listy członków samorządu lekarskiego występuje dopiero w momencie zainicjowania fazy in personam takiego postępowania. Z unormowaniem art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z 2009 r. o izbach lekarskich koresponduje art. 58 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym za obwinionego uważa się lekarza, wobec którego w toku postępowania wyjaśniającego rzecznik odpowiedzialności zawodowej wydał postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub przeciwko któremu skierował do sądu lekarskiego wniosek o ukaranie.
***
Postanowieniem z 31 marca 2014 r. Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej (…) Okręgowej Izby Lekarskiej w X. (dalej OROZ) wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie pisma Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w X. o stwierdzeniu prowadzenia działalności leczniczej lek. J.P. bez wymaganych zezwoleń i dokumentacji. Pismem z 23 kwietnia 2014 r. J.P. został wezwany do stawiennictwa przed OROZ w celu przesłuchania w charakterze obwinionego (termin: 21 maja 2014 r.). 8 maja 2014 r. J.P. złożył oświadczenie o tym, że z dniem 8 maja 2014 r. zrzeka się prawa do wykonywania zawodu i wnosi o skreślenie go z listy członków (…) izby lekarskiej. 12 maja 2014 r. prezes (…) rady lekarskiej wydał zarządzenie w sprawie skreślenia J.P. z listy członków okręgowej izby lekarskiej z powodu zrzeczenia się prawa wykonywania zawodu na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich[1].
Pomimo tego OROZ wydał postanowienie o przedstawieniu zarzutów, datowane na 23 kwietnia 2014 r., które zostało ogłoszone i wręczone J.P. 5 czerwca 2014 r., zaś pismem z 24 czerwca 2015 r. złożył wniosek o ukaranie J.P., w którym sformułował zarzuty popełnienia przewinień dyscyplinarnych polegających na tym, że:
1. od 1 stycznia 1997 r. do lutego 2014 r. prowadził nielegalną praktykę lekarską, tj. „J.P. Usługi Lekarskie” przy ul. K. (…) w X., bowiem nie uzyskał wpisu do rejestru prywatnych praktyk, prowadzonego przez (…) izbę lekarską, oraz bez uzyskania pozytywnej decyzji Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w X., czym miał naruszyć godność zawodu lekarza, co stanowiło naruszenie art. 101 ust. 3 w zw. z art. 100 ust. 5 i art. 103 ustawy z 15 października 2011 r. o działalności leczniczej[2] oraz art. 1 ust. 3 Kodeksu Etyki Lekarskiej;
2. w miejscu i czasie jak w pkt 1, w ramach udzielanych świadczeń zdrowotnych w prywatnym gabinecie przy ul. K. (…) w X., przekazywał lek o nazwie A., w postaci sproszkowanej, pacjentom z innymi schorzeniami niż alkoholizm, wbrew specyfikacji ordynowanego leku, co stanowiło naruszenie art. 1 ust. 3 w zw. z art. 57 ust. 1 i 2 Kodeksu Etyki Lekarskiej oraz art. 46 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty[3].
Okręgowy Sąd Lekarski (dalej jako OSL) izby lekarskiej w X. orzeczeniem z 28 grudnia 2016 r., sygn. akt Wu (…), uznał J.P. za winnego popełnienia czynów zarzucanych mu we wniosku o ukaranie, kwalifikując je jako przewinienia dyscyplinarne, określone odpowiednio:
1. w art. 53 u.i.l. w zw. z art. 100 ust. 5 i 103 ustawy o działalności leczniczej oraz art. 1 ust. 3 Kodeksu Etyki Lekarskiej, wymierzając za nie karę pieniężną w wysokości czterokrotnego, przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, tj. 17 004,84 zł, na rzecz W. Oddział w X.;
2. w art. 53 u.i.l. w zw. z art. 1 ust. 3 Kodeksu Etyki Lekarskiej i art. 46 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, za które wymierzył obwinionemu karę nagany.
Od tego orzeczenia odwołanie wniósł obrońca obwinionego, który podnosząc zarzut obrazy art. 58 ust. 1 i art. 53 u.i.l. w zw. z art. 7 ust. 1 pkt 2 u.i.l. i art. 71 § 1 k.p.k. w zw. z art. 12 pkt 1 u.i.l. oraz zarzut naruszenia art. 424 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k., wniósł o uchylenie zaskarżonego judykatu i umorzenie postępowania dyscyplinarnego. Naczelny Sąd Lekarski (dalej jako NSL) 23 czerwca 2017 r., sygn. akt NSL Rep. (…), utrzymał w mocy orzeczenie sądu I instancji. Od orzeczenia NSL kasację wniósł obrońca obwinionego. Podniósł zarzut obrazy art. 58 ust. 1 u.i.l. i art. 53 u.i.l. w zw. z art. 7 ust. 1 pkt 2 u.i.l. w zw. z art. 71 § 1 k.p.k. w zw. z art. 12 u.i.l., polegającej na utrzymaniu w mocy przez NSL orzeczenia OSL w sytuacji, gdy jedynie członkowie izb lekarskich podlegają odpowiedzialności za naruszenie zasad etyki lekarskiej oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza, a J.P. z dniem złożenia oświadczenia o zrzeczeniu się prawa wykonywania zawodu lekarza przestał być członkiem (…) izby lekarskiej w X., a zatem nie podlegał odpowiedzialności zawodowej. W następstwie tego zarzutu skarżący wniósł o uchylenie orzeczeń sądów obu instancji i umorzenie postępowania dyscyplinarnego.
Sąd Najwyższy w sprawie lekarza J.P. obwinionego z art. 53 ustawy z 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich[4] po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie 29 maja 2018 r. kasacji, wniesionej przez obrońcę obwinionego od orzeczenia Naczelnego Sądu Lekarskiego z 23 czerwca 2017 r., sygn. akt NSL Rep. (…), utrzymującego w mocy orzeczenie Okręgowego Sądu Lekarskiego (…) Izby Lekarskiej w (…) z 28 grudnia 2016 r., sygn. akt Wu (…), na podstawie art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k. i w zw. z art. 112 pkt 1 u.i.l. uchylił zaskarżone orzeczenie oraz utrzymał nim w mocy orzeczenie Okręgowego Sądu Lekarskiego (…) Izby Lekarskiej w (…) z 28 grudnia 2016 r., sygn. akt Wu (…) i postępowanie w sprawie umorzył, kosztami postępowania dyscyplinarnego i kasacyjnego obciążając Skarb Państwa, nakazując zwrócić obwinionemu J.P. uiszczoną opłatę od kasacji w kwocie 750 zł.
W uzasadnieniu SN w pierwszej kolejności stwierdzono, że zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 2 u.i.l. skreślenie z listy członków okręgowej izby lekarskiej następuje na skutek złożenia przez lekarza oświadczenia o zrzeczeniu się prawa wykonywania zawodu lekarza, z wyjątkiem przypadku gdy przeciwko temu lekarzowi toczy się postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej. Jak podkreślono, w świetle tego unormowania negatywna przesłanka skreślenia lekarza z listy członków samorządu lekarskiego występuje dopiero w momencie zainicjowania fazy in personam takiego postępowania. Sąd Najwyższy przypomniał jednocześnie, że z ww. unormowaniem koresponduje art. 58 ust. 1 u.i.l., zgodnie z którym za obwinionego uważa się lekarza, wobec którego w toku postępowania wyjaśniającego rzecznik odpowiedzialności zawodowej wydał postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub przeciwko któremu skierował do sądu lekarskiego wniosek o ukaranie. Sąd Najwyższy skonstatował, że kluczowym zagadnieniem w kontekście rozstrzyganej tu kwestii jest rozstrzygnięcie, który moment postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy należy traktować jako moment wszczęcia postępowania przeciwko danej osobie. W uzasadnieniu odwołano się do wywodów zamieszczonych w postanowieniu Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 2007 r.[5], a mianowicie iż wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów nie można utożsamiać z jego sporządzeniem, bowiem wydanie postanowienia oznacza zarazem jego uzewnętrznienie. Sąd Najwyższy w komentowanym orzeczeniu odwołał się ponadto do stanowiska zaprezentowanego w wyroku Sądu Najwyższego z 5 marca 2014 r.[6], gdzie wskazano, że z art. 71 § 1 k.p.k.[7] wynika, że za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Jak podkreślił SN, znaczenie terminu „wydanie” i odkodowanie wynikających z niego norm prawnych może nastąpić jedynie przez pryzmat treści art. 313 § 1 k.p.k., który przewiduje, że jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają podejrzenie, iż czyn popełniła określona osoba, sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go, chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju. Pomiędzy terminami „wydanie” a „sporządzenie” postanowienia zachodzi istotna różnica, jako że dla „wydania” niezbędne jest dopełnienie kolejnych czynności procesowych określonych w art. 313 § 1 k.p.k., koniecznych dla skuteczności tej procesowej czynności. W ocenie SN, aby zatem postanowienie o przedstawieniu zarzutów zostało uznane za wydane, czyli prawnie skuteczne, niezbędne jest kumulatywne spełnienie trzech warunków: sporządzenie postanowienia, jego niezwłoczne ogłoszenie i przesłuchanie podejrzanego[8].
Mając powyższe na uwadze, SN zauważył, że postępowanie wyjaśniające wszczęto 31 marca 2014 r. Pierwsze wezwanie do stawiennictwa przed OROZ (21 maja 2014 r.) J.P. odebrał 28 kwietnia 2014 r., jednak wobec błędu w dacie stawienia się przed rzecznikiem zostało mu wysłane kolejne wezwanie, które doręczono 22 maja 2014 r., a zatem dzień po terminie stawiennictwa na przesłuchanie. Tymczasem 8 maja 2014 r. J.P. złożył oświadczenie o zrzeczeniu się prawa do wykonywania zawodu i wniósł o skreślenie go z listy członków (…) izby lekarskiej. Na oświadczeniu tym widnieje data prezentaty sekretariatu tej Izby – 8 maja 2014 r. W odpowiedzi na to oświadczenie Prezes (…) Rady Lekarskiej 12 maja 2014 r. wydał zarządzenie w sprawie skreślenia J.P. z listy członków okręgowej izby lekarskiej z powodu zrzeczenia się prawa wykonywania zawodu na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 2 u.i.l. Jednocześnie SN stwierdził, że wprawdzie w aktach na k. 26–27 widnieje postanowienie o przedstawieniu zarzutów z datą 23 kwietnia 2014 r., jednak zostało ono podpisane przez J.P. dopiero 5 czerwca 2014 r., kiedy to doszło do przesłuchania przed rzecznikiem dyscyplinarnym. W świetle zaprezentowanego powyżej stanowiska SN uznał, że do wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów doszło dopiero 5 czerwca 2014 r., nie zaś 23 kwietnia 2014 r. Samo sporządzenie postanowienia bez próby jego ogłoszenia podejrzanemu (obwinionemu) nie przekształciło postępowania z fazy in rem w fazę in personam. Złożenie przez J.P. oświadczenia, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2 u.i.l., przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów stanowiło zatem negatywną przesłankę do prowadzenia przeciwko niemu postępowania dyscyplinarnego w trybie ustawy o izbach lekarskich. Prowadziło ono bowiem do skreślenia obwinionego z listy członków okręgowej izby lekarskiej, skutkując u niego brakiem cechy indywidualnej podmiotu przewinienia dyscyplinarnego określonego w art. 53 u.i.l. Wprawdzie zarządzenie Prezesa (…) Izby Lekarskiej o skreśleniu J.P. z listy członków tej izby zostało później anulowane, o czym poinformowano obwinionego w piśmie z 26 marca 2015 r., ale – zdaniem SN – niczego to nie zmieniało wobec deklaratoryjnego charakteru tej decyzji i braku przeszkody dla skutecznego złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2 u.i.l. Dlatego też w ocenie SN konieczne stało się zatem uchylenie orzeczeń sądów dyscyplinarnych obu instancji na podstawie art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k. w zw. z art. 112 pkt 1 u.i.l. Sąd Najwyższy przyjął jednocześnie, że art. 63 u.i.l., stanowiący funkcjonalny odpowiednik art. 17 k.p.k., nie normuje w całości negatywnych przesłanek procesowych i nie rzutuje na zakres zastosowania art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k., gdzie znajduje się odesłanie do art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8–11 k.p.k. Na koniec zaznaczono, że zaprezentowane stanowisko co do wykładni art. 7 ust. 1 pkt 2 u.i.l. w ocenie SN nie stwarza ryzyka dla efektywności postępowań dyscyplinarnych prowadzonych w trybie ustawy o izbach lekarskich. Skreślenie z listy okręgowej izby lekarskiej na skutek oświadczenia lekarza, który chciałby w ten sposób uniknąć odpowiedzialności dyscyplinarnej, jest bowiem w swych konsekwencjach zbliżone do ukarania najsurowszą z kar dyscyplinarnych, określonych w art. 83 ust. 1 u.i.l., tj. pozbawieniem prawa wykonywania zawodu. Niewątpliwie bowiem taka postawa lekarza może zostać uznana za okoliczność podważającą jego nienaganną postawę etyczną, co stanowi warunek niezbędny także dla ponownego przyznania prawa do wykonywania zawodu lekarza lub lekarza dentysty[9]. Zgodnie bowiem z § 9 uchwały NSL nr 30/10/VI z 3 września 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach przyznawania prawa do wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty oraz prowadzenia rejestru lekarzy i lekarzy dentystów w przypadku, gdy okręgowa rada lekarska uzyska wiarygodną informację dotyczącą zdarzeń, które wystąpiły na terytorium lub poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, mogących mieć wpływ na podjęcie zawodu lekarza w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 5 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, po sprawdzeniu prawdziwości tej informacji, może podjąć uchwałę o odmowie przyznania prawa wykonywania zawodu. Ocena przesłanki określonej w art. 5 ust. 1 pkt 5 wspomnianej ustawy nie jest ograniczona ramami czasowymi, które powodowałyby zatarcie skazania lub przedawnienie karalności. Nienaganna postawa etyczna musi znajdować potwierdzenie w całym okresie wykonywania zawodu lekarza[10].
Powyższe stanowisko SN wzbudza jednak pewne wątpliwości. Po pierwsze zastrzeżenia powstają na gruncie ustawy o izbach lekarskich. Pamiętać bowiem należy, że zgodnie z art. 112 pkt 1 tego aktu normatywnego w sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego z wyłączeniem przepisów o oskarżycielu prywatnym, powodzie cywilnym, przedstawicielu społecznym, o postępowaniu przygotowawczym oraz środkach przymusu, z wyjątkiem przepisów o karze pieniężnej. Należy zatem przyjąć, iż w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy w pierwszej kolejności stosuje się postanowienia ustawy o izbach lekarskich, a dopiero w kwestiach nieuregulowanych w tym akcie normatywnym należy stosować przepisy Kodeksu postępowania karnego (w pewnym zakresie) i to tylko subsydiarnie.
Jak wyżej już wspomniano, zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 2 u.i.l. skreślenie z listy członków okręgowej izby lekarskiej następuje na skutek m.in. złożenia przez lekarza oświadczenia o zrzeczeniu się prawa wykonywania zawodu lekarza, z wyjątkiem przypadku gdy przeciwko temu lekarzowi toczy się postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej. W doktrynie wskazuje się, że „złożenie oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do wykonywania zawodu nie może nastąpić po wszczęciu postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej. Sytuacja taka jest niedopuszczalna, ponieważ mogłaby spowodować uniknięcie odpowiedzialności”[11]. Jednak w pełni należy zgodzić się z SN, iż kluczowe będzie w tym przypadku rozstrzygnięcie, jak należy rozumieć moment wskazany w tym przepisie. Sąd Najwyższy słusznie skonstatował, iż chodzi o przypadek konwersji postępowania z fazy in rem w etap ad personam. Kluczowe będzie jednak rozstrzygnięcie, który to w istocie moment. Należy jednak zauważyć, że ustawa posługuje się przesłanką, która na gruncie postępowania karnego może być rozumiana faktycznie jednoznacznie, tak jak to zaprezentował SN. Ale czy tak jest faktycznie w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy?
Aby spróbować odpowiedzieć na to pytanie,po pierwsze należy przypomnieć w tym miejscu, iż w aktualnym stanie prawnym zgodnie z art. 56 ust. 1 ustawy stronami postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy są m.in. lekarz, którego dotyczy postępowanie, lub obwiniony. W przypadku lekarza, którego dotyczy postępowanie, definicja legalna nie została zamieszczona w ustawie. Takiej definicji nie zawiera ani Regulamin wewnętrznego urzędowania rzeczników odpowiedzialności zawodowej[12], ani Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów lekarskich[13]. Natomiast zgodnie z art. 58 ust. 1 ustawy obwinionym jest lekarz, wobec którego w toku postępowania wyjaśniającego rzecznik odpowiedzialności zawodowej wydał postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub przeciwko któremu skierował do sądu lekarskiego wniosek o ukaranie[14]. W tym stanie rzeczy lekarz, wobec którego wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, jest lekarzem obwinionym tak jak lekarz, wobec którego sporządzono wniosek o ukaranie. Należy tu wyraźnie zaznaczyć, że takie rozwiązanie jest odmienne niż przyjęte w Kodeksie postępowania karnego. Otóż podejrzanym (a nie oskarżonym) zgodnie z art. 71 k.p.k. jest osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Za oskarżonego z kolei w k.p.k. uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę, co do której prokurator złożył wniosek wskazany w art. 335 § 1 lub wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Co jednak nie mniej istotne, § 3 tego przepisu explicite przewiduje, iż jeżeli kodeks używa w znaczeniu ogólnym określenia „oskarżony”, odpowiednie przepisy będą miały zastosowanie także do podejrzanego. Powyższa konstrukcja pozostaje w powiązaniu ze wspomnianymi powyżej fazami postępowania przygotowawczego, a mianowicie postępowaniem in rem i ad personam. Do momentu wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutu mamy do czynienia z postępowaniem in rem później ad personam.
Wracając do postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej, jak już wspomniano, ustawa nie definiuje pojęcia „lekarz, którego dotyczy postępowanie”, co należy ocenić jako poważny błąd ustawodawcy. Konieczne jest zatem podjęcie próby zaproponowania definicji tego pojęcia. Z pewnością nie można tego terminu odnosić do lekarza, wobec którego wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, na co mogłaby wskazywać analogia z k.p.k. W świetle ustawy o izbach lekarskich wówczas uzyskuje status obwinionego lekarza. Zgodnie z art. 58 ust. 1 ustawy za obwinionego uważa się lekarza, wobec którego w toku postępowania wyjaśniającego rzecznik odpowiedzialności zawodowej wydał postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub przeciwko któremu skierował do sądu lekarskiego wniosek o ukaranie[15]. Z wykładni językowej wynika, że na wcześniejszym etapie postępowania będziemy mieli do czynienia z lekarzem, którego dotyczy postępowanie. Ustawa o izbach lekarskich nie dość, że nie definiuje tego pojęcia, to także nie wskazuje explicite, od kiedy taki status lekarz uzyskuje ani jakimi uprawnieniami dysponuje. Pamiętać jednak należy, że zgodnie z art. 55 ust. 1 ustawy postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej obejmuje: 1) czynności sprawdzające; 2) postępowanie wyjaśniające; 3) postępowanie przed sądem lekarskim; 4) postępowanie wykonawcze. Z punktu widzenia niniejszego opracowania na szczególną uwagę zasługują trzy pierwsze etapy postępowania. Jak wskazano w ustawie, celem czynności sprawdzających jest wstępne zbadanie okoliczności koniecznych do ustalenia, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania wyjaśniającego. Ustawa precyzuje, iż w trakcie czynności sprawdzających nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani czynności wymagających spisania protokołu, z wyjątkiem możliwości przesłuchania w charakterze świadka osoby składającej skargę na lekarza. Zgodnie z ust. 3 art. 55 ustawy z kolei celem postępowania wyjaśniającego jest ustalenie, czy został popełniony czyn mogący stanowić przewinienie zawodowe, wyjaśnienie okoliczności sprawy, a w przypadku stwierdzenia znamion przewinienia zawodowego ustalenie obwinionego oraz zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu lekarskiego. Wydaje się zatem co do zasady, że zakończenie czynności sprawdzających i wszczęcie postępowania wyjaśniającego powinno oznaczać, że pojawia się w postępowaniu strona w osobie „lekarza, którego dotyczy postępowanie”. Zatem w postanowieniu o wszczęciu postępowania rzecznik powinien wskazać osobę lekarza, którego dotyczy postępowanie. Takie stanowisko znajduje potwierdzenie także w treści § 19 Regulaminu OROZ. Zgodnie z tym przepisem postanowienie o wszczęciu postępowania wyjaśniającego powinno zawierać zwięzły opis czynu lub czynów będących przedmiotem postępowania oraz ich kwalifikację prawną i wskazywać strony postępowania, jeśli takie występują. A przecież – jak już wyżej wspomniano – stroną postępowania zgodnie z treścią art. 56 ust. 1 ustawy jest lekarz, którego dotyczy postępowanie. Wprawdzie w § 20 Regulaminu OROZ mowa jest o osobach, a nie lekarzach, których dotyczy postępowanie[16]. Wyjątkiem od powyższej reguły (tj. obowiązku wskazania osoby lekarza, którego dotyczy postępowanie w postanowieniu o wszczęciu postępowania) będą przypadki, iż mimo zakończenia tej fazy postępowania, tj. czynności sprawdzających, nie udało się ustalić osoby lekarza, którego dotyczy postępowanie. Przykładowo gdy zgłoszona skarga pacjenta dotyczy bliżej nieokreślonych lekarzy w danym szpitalu, bez podania konkretnych danych. Tylko w takim wyjątkowym przypadku stosowna decyzja o nadaniu statusu lekarza, którego dotyczy postępowanie, może i powinna zostać wydana na dalszym etapie. Wydaje się, że także w takim przypadku powinna przybrać postać formalnej decyzji procesowej, tj. postanowienia lub zarządzenia wskazującego osobę lekarza, którego dotyczy postępowanie. W wyroku WSA w Warszawie z 14 marca 2017 r.[17] podkreślono, że zgodnie z art. 56 ust. 1 u.i.l. stronami postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy są pokrzywdzony oraz lekarz, którego dotyczy postępowanie. Podsumowując ten fragment rozważań, należy przyjąć, że lekarz, którego dotyczy postępowanie, będzie stroną postępowania zasadniczo od momentu zakończenia czynności sprawdzających i podjęcia decyzji o wszczęciu postępowania wyjaśniającego, którą podejrzewa się o popełnienie przewinienia zawodowego, wobec której podjęto czynności procesowe w celu doprowadzenia do przedstawienia zarzutów. Przyznanie uprawnień strony lekarzowi na tym etapie, odmiennie niż w postępowaniu karnym, jest zabiegiem o tyle ciekawym, że nadaje szczególny status lekarzowi, wobec którego wniesiono skargę. Jak się wydaje, ma to służyć zapewnieniu równoważnych uprawnień, jakie posiada osoba składająca skargę na lekarza. Trzeba tu wspomnieć, że w postępowaniu karnym znana jest obok podejrzanego także instytucja osoby podejrzanej, czyli osoby faktycznie podejrzewanej o popełnienie przestępstwa, której nie postawiono jednak zarzutów. Nie jest stroną postępowania i nie przysługują jej uprawnienia należne podejrzanemu, choć dysponuje pewnymi uprawnieniami. Z pewnością korzysta z domniemania niewinności, ale także z praw przysługujących osobie, wobec której przeprowadza się czynność procesową. Kodeks wspomina o sytuacji prawnej takich osób w art. 74 § 3, 192a, 237 § 4, 244 § 1, 247 § 1 i 308 § 1 i 2 k.p.k. W postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy jest o tyle inaczej, że osoba taka posiada status strony postępowania. Jak z powyższego wynika, przesłanka z art. 7 ust. 1 pkt 2 u.i.l., a mianowicie „gdy przeciwko temu lekarzowi toczy się postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej”, mimo stanowiska SN wyrażonego w glosowanym orzeczeniu, wzbudza nadal ogromne wątpliwości. Wydaje się bowiem, zważywszy na powyższe wywody, że proste odniesienie do zasad procedury karnej odnośnie do przekształcenia fazy in rem w etap ad personam na gruncie u.i.l. może być w tym przypadku problematyczne.
Wątpliwości rodzą się jednak także na gruncie k.p.k. Przypomnijmy, iż zgodnie z art. 313 § 1 k.p.k., „jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go”. Po nowelizacji tego przepisu z 2003 r.[18] dodano in fine „chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju”. Zarówno w judykaturze, jak i w doktrynie odnaleźć można dwa różne stanowiska, jak należy wykładać cytowany przepis. Pierwszy, jak się wydaje dominujący, do którego przychyla się SN w komentowanym orzeczeniu, sprowadza się do konstatacji, iż „przez wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów należy rozumieć trzy czynności: sporządzenie tej decyzji, ogłoszenie jej osobie, wobec której ją sporządzono (objętej zarzutem), oraz przesłuchanie podejrzanego. Wiążący prawnie skutek formalnego postawienia w stan podejrzenia, bez uczynienia zadość tym trzem krokom, następuje jedynie w dwóch wypadkach wskazanych expressis verbis w art. 313 § 1 k.p.k., tj. gdy podejrzany ukrywa się lub gdy jest nieobecny w kraju”[19]. W ten nurt wpisuje się stanowisko judykatury wyrażone jak już wyżej wspomniano w głosowanym wyroku, ale także w takich orzeczeniach jak: wyrok SN z 7 listopada 2006 r.[20], postanowienie SN z 24 kwietnia 2007 r.[21], postanowienie SN z 16 stycznia 2009 r.[22], wyrok SN z 2 czerwca 2010 r.[23], wyrok SN z 24 czerwca 2013 r.[24], wyrok SN z 5 marca 2014 r.[25], wyrok SA w Katowicach z 28 lutego 2014 r.[26] Taka wykładnia art. 313 k.p.k. zdaje się dominować także w doktrynie[27]. Stanowisko takie uzasadnia się w ten sposób, iż można „wyróżnić (modelową w śledztwie) strukturę czynności opisanych w art. 313 k.p.k., na które składają się: 1) wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, 2) ogłoszenie postanowienia, 3) przesłuchanie podejrzanego”[28]. W piśmiennictwie wskazuje się nadto, że „(…) status podejrzanego uzyskuje się także pomimo nieogłoszenia postanowienia lub nieprzesłuchania podejrzanego w sytuacji, gdy nie jest to możliwe właśnie z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju (…). Wszczęcie postępowania karnego przeciwko osobie o przestępstwo zarzucone jej w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów następuje zatem z datą jego wydania także wtedy, gdy z przyczyn niezależnych od organów ścigania (np. z powodu ucieczki lub ukrywania się podejrzanego) nie nastąpiło niezwłoczne ogłoszenie go osobie podejrzanej. Po trzecie wreszcie zagadnienie to jest wprost uregulowane w regulaminie prokuratorskim, który stanowi, że postanowienie o przedstawieniu zarzutów należy sporządzić mimo niemożności ogłoszenia go, jeżeli zachodzi konieczność zawieszenia postępowania przygotowawczego z przyczyn leżących po stronie osoby podejrzanej (§ 155 reg. prok.)[29] (…). Takie procedowanie odpowiada zresztą powszechnej praktyce”[30]. W tym nurcie trzeba umieścić także pogląd, zgodnie z którym wyjątek od powyższej zasady stanowi wypadek wskazany wprost w art. 313 § 1 k.p.k., czyli faktyczna niemożliwość ogłoszenia postanowienia i przeprowadzenia przesłuchania wywołana nieobecnością podejrzanego spowodowaną ukrywaniem się lub wyjazdem z kraju. Wówczas do uznania osoby za podejrzanego wystarczające jest sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów (…). Aktualne pozostaje więc stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy, że wszczęcie postępowania karnego przeciwko osobie o przestępstwo zarzucone jej w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów następuje z datą jego wydania także wtedy, gdy z przyczyn niezależnych od organów ścigania (np. z powodu ucieczki lub ukrywania się podejrzanego) nie nastąpiło niezwłoczne ogłoszenie go osobie podejrzanej”[31]. Trzeba jednak odnotować także przeciwny pogląd na tę kwestię, a mianowicie że „przez wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów należy rozumieć już samo jego sporządzenie przez uprawniony organ, niezależnie od tego, czy doszło do jego ogłoszenia podejrzanemu i jego przesłuchania[32]. Choć może nie tak popularny jak wyżej przytoczony prezentowany jest on w takich judykatach, jak m.in. w postanowieniu SN z 25 września 2013 r.[33] oraz postanowieniu SN z 13 czerwca 2012 r.[34] Również część doktryny opowiada się za taką wykładnią[35].
Dodatkowo należy rozważyć czy, a jeżeli tak to w jaki sposób, należy w świetle art. 112 pkt u.i.l. odpowiednio interpretować przesłankę z art. 313 § 1 k.p.k., „chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju”. Czy jeżeli lekarz nie odbiera korespondencji z postanowieniem o przedstawieniu zarzutów, to czy można powołać się na takie uregulowanie? O ile przypadki nieobecności w kraju mogą się zdarzać, o tyle trudno sobie wyobrazić przypadek ukrywania się lekarza. Chyba że przyjmiemy wykładnię, której wynik obejmować będzie przypadki obstrukcji procesowej.
Na marginesie warto rozważyć jeszcze jedną kwestię, a mianowicie czy powyższe stanowisko SN wyrażone na gruncie ustawy o izbach lekarskich i zasad prowadzenia postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy może mieć zastosowanie na płaszczyźnie ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (dalej u.r.p.)[36] i postępowania w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej tychże. Warto tu przypomnieć, że podobnie jak w samorządzie lekarskim, zgodnie z art. 29 u.r.p.,skreślenie z listy radców prawnych następuje m.in. w przypadku złożenia stosownego wniosku przez radcę prawnego. W myśl art. 291 u.r.p. rada okręgowej izby radców prawnych podejmuje uchwałę w sprawie skreślenia z listy radców prawnych w terminie 30 dni od powzięcia wiadomości o zaistnieniu takiego zdarzenia. Kluczowy jednak jest art. 30 tej ustawy. Zgodnie z nim w przypadku, gdy przeciwko radcy prawnemu toczy się postępowanie dyscyplinarne, do czasu zakończenia takiego postępowania można odmówić skreślenia z listy radców prawnych pomimo wniosku radcy prawnego, o którym mowa w art. 29 pkt 1. Trzeba tu zaznaczyć, że postępowanie dyscyplinarne w tym zakresie zostało skonstruowane w wiernym schemacie postępowania karnego. I tu można dostrzec pewne rozbieżności w stosunku do postępowania dyscyplinarnego w samorządzie lekarskim. Zgodnie z art. 672 u.r.p. postępowanie dyscyplinarne obejmuje: 1) dochodzenie; 2) postępowanie przed sądem dyscyplinarnym; 3) postępowanie wykonawcze. Z kolei w świetle art. 68 ust. 1 u.r.p. stronami w dochodzeniu są obwiniony i pokrzywdzony, a w postępowaniu przed sądem dyscyplinarnym oskarżyciel, obwiniony i pokrzywdzony. Podobnie jak w k.p.k. w art. 68 ust. 3 u.r.p. obwinionym jest radca prawny lub aplikant radcowski, co do którego wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów. Ustawa nie zna zatem pojęcia będącego odpowiednikiem lekarza, którego dotyczy postępowanie. Stąd też na gruncie u.r.p. prezentuje się pogląd, iż „jeżeli w wyniku czynności procesowych przeprowadzonych w trakcie śledztwa (lub dochodzenia) zgromadzono dane dostatecznie uzasadniające podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza się je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go (art. 313 § 1 k.p.k.). Ta czynność procesowa zamyka etap postępowania przygotowawczego w sprawie i uruchamia etap postępowania przeciwko osobie”[37]. Skoro tak to należałoby przyjąć, że rozstrzygnięcie podjęte przez SN na gruncie u.i.l. paradoksalnie może być w pełni aktualne w postępowaniu dyscyplinarnym prowadzonym w oparciu o u.r.p.
Na koniec jeszcze jedna refleksja. Mimo iż SN w uzasadnieniu komentowanego orzeczenia próbował uspokoić, że powyższa wykładnia nie stwarza ryzyka dla efektywności postępowań dyscyplinarnych, to jednak takie stanowisko nie do końca przekonuje. Wprawdzie SN zauważył, że skreślenie z listy okręgowej izby lekarskiej na skutek oświadczenia lekarza, który chciałby w ten sposób uniknąć odpowiedzialności dyscyplinarnej, jest w swych konsekwencjach zbliżone do ukarania najsurowszą z kar dyscyplinarnych, tj. pozbawienia prawa wykonywania zawodu, to jednak możliwość nadużywania tej instytucji stawia pytanie o sens postępowań dyscyplinarnych i ich odbiór społeczny. Z pewnością inną wagę ma w społeczeństwie przekaz o pozbawieniu prawa wykonywania zawodu od zrzeczenia się prawa wykonywania zawodu przez zainteresowanego.
Bibliografia
Berezowski J., Malinowski P., Ustawa o izbach lekarskich. Komentarz, LexisNexis 2013.
Dudka K., Paluszkiewicz H., Szumiło-Kulczycka D., Kodeks postępowania karnego. Komentarz orzeczniczy, Wolters Kluwer 2015.
Gabriel-Węglowski M., Uwagi o linii orzeczniczej Sądu Najwyższego w przedmiocie wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, „Przegląd Sądowy” 2013, nr 2.
Gabriel-Węglowski M., Nadanie statusu podejrzanego a moment wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, LEX/el. 2013.
Golik C., Wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, „Prokuratura i Prawo” 2014, nr 9.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Tom I. Artykuły 1–467. Komentarz, LEX 2014.
Grzeszczyk W., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. X, LexisNexis 2014.
Hofmański P., Kulesza C. (red.), System prawa karnego procesowego. Tom VI. Strony i inni uczestnicy postępowania karnego, Wolters Kluwer 2016.
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek E., Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz do artykułów 1–296, Warszawa 2007.
Kasiura J., Moment wszczęcia postępowania przeciwko osobie, „Prokurator” 2011, nr 2.
Kąkol C., Status podejrzanego, „Rzeczpospolita”, 10 maja 2011 r.
Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, Świecki D. (red.), LEX/el. 2019.
Komentarz aktualizowany do art. 1–424 Kodeksu postępowania karnego,Grajewski J., Steinborn S., Paprzycki L.K. (red.), LEX/el. 2015.
Kosonoga J., Zawieszenie postępowania karnego – zagadnienia węzłowe, [w:] K. Ślebzak (red.), Studia i analizy Sądu Najwyższego. Tom VII, LEX 2014.
Kozielewicz W., Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych i notariuszy, Warszawa 2016.
Kulesza C., Ewolucja zasad odpowiedzialności dyscyplinarnej lekarzy w kontekście gwarancji rzetelnego procesu, [w:] Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, P. Kardas,T. Sroka,W. Wróbel (red.), Kraków 2012.
Lewczyk P., Nabycie prawa do posiadania obrońcy a instytucja przedstawienia zarzutów, „Palestra” 2011, nr 3–4.
Murzynowski A., Istota i zasady procesu karnego, Warszawa 1994.
Skorupka J. (red.), Rzetelny proces karny. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, Warszawa 2009.
Skrzypczak J., Przegląd orzecznictwa Naczelnego Sądu Lekarskiego z 2013 r., „Medyczna Wokanda” 2013, nr 5.
Skrzypczak J., Przegląd orzecznictwa NSL w 2017 r., „Medyczna Wokanda” 2017, nr 9.
Sobolewski Z., Samooskarżenie w polskim procesie karnym nemo se ipsum accusare tenetur, Warszawa 1982.
Stachowiak S., Przedstawienie zarzutów w Kodeksie postępowania karnego, „Prokuratura i Prawo” 1999, nr 2.
Stefański R.A., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2009 r., sygn. IV KK 256/08, „Prokuratura i Prawo” 2009, nr 9.
Stefański R.A., Glosa do postanowienia SN z 22 czerwca 2001 r., III KKN 44/01, „Prokuratura i Prawo” 2002, nr 5.
Stefański R.A., Czynności przedstawienia zarzutów, „Prokuratura i Prawo” 2013, nr 7–8.
Tęcza-Paciorek A.M., Pojęcie osoby podejrzanej i jej uprawnienia, „Prokuratura i Prawo” 2011, nr 11.
Tymiński R., Wybrane problemy praktyczne powstałe na tle przepisów dotyczących odpowiedzialności zawodowej lekarzy i lekarzy dentystów, „Przegląd Sądowy” 2018, nr 3.
Zielińska E., Odpowiedzialność zawodowa lekarza i jej stosunek do odpowiedzialności karnej, Warszawa 2001.
Wykaz orzecznictwa
Postanowienie SN z 22 czerwca 2001 r., III KKN 44/01, „Prokuratura i Prawo”, wkł. 2002/1.
Wyrok SN z 7 listopada 2006 r., IV KK 150/06, LEX nr 295347.
Wyrok z 1 czerwca 2006 r., III KK 380/05, LEX nr 193002.
Postanowienie SN z 24 kwietnia 2007 r., V KK 31/07, LEX nr 262649.
Postanowienie SN z 16 stycznia 2009 r., IV KK 256/08, LEX nr 486201.
Wyrok SN z 10 czerwca 2009 r., II KK 1/09, LEX nr 519595.
Wyrok SN z 2 czerwca 2010 r., V KK 376/09, LEX nr 590304.
Postanowienie SN z 13 czerwca 2012 r., II KK 302/11, LEX nr 1212890.
Postanowienie SN z 16 października 2012 r., II AKz 404/12, LEX nr 1220636.
Postanowienie SN z 25 września 2013 r., I KZP 7/13, LEX nr 1383064.
Postanowienie SN z 27 marca 2013 r., II AKz 96/13, LEX nr 1315686.
Wyrok SN z 24 czerwca 2013 r., V KK 453/12, LEX nr 1341289.
Wyrok SA w Katowicach z 28 lutego 2014 r., II AKa 21/14, LEX nr 1487156.
Wyrok SN z 5 marca 2014 r., IV KK 341/13, LEX nr 1444341.
Wyrok SN z 12 maja 2016 r., II AKa 105/16, LEX nr 2052577.
Wyrok SN z 9 listopada 2017 r., V KK 373/17, LEX nr 2417598.
Wyrok NSA z 11 kwietnia 2017 r., II OSK 1949/16, LEX nr 2285988.
Wyrok WSA w Warszawie z 14 marca 2017 r., II SAB/Wa 58/17.
Wyrok SN z 29 maja 2018 r., SDI 12/18, LEX
nr 2555740.
[1] Tj. Dz.U. z 2018 r., poz. 168.
[2] T.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 2190.
[3] T.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 617.
[4] T.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 168.
[5] V KK 31/07, LEX nr 262649.
[6] Zob. IV KK 341/13, „Prokuratura i Prawo”, wkł. 2014/6/14, KZS 2014/6/39.
[7] Który to przepis – zdaniem SN – stanowi funkcjonalny odpowiednik art. 58 ust. 1 u.i.l.
[8] Tak wyrok Sądu Najwyższego z 29 maja 2018 r., SDI 12/18 (LEX nr 2555740). Zob. także wyrok SN z 9 listopada 2017 r., V KK 373/17, LEX nr 2417598; wyrok z 12 maja 2016 r., II AKa 105/16, LEX nr 2052577; wyrok z 24 czerwca 2013 r., V KK 453/12, LEX nr 1341289, postanowienie z 27 marca 2013 r., II AKz 96/13, LEX nr 1315686.
[9] Por. art. 5 ust. 1 pkt 5 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 617 ze zm.
[10] Zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 11 kwietnia 2017 r., II OSK 1949/16, LEX nr 2285988.
[11] J. Berezowski, P. Malinowski, Ustawa o izbach lekarskich. Komentarz, LexisNexis 2013.
[12] Załącznik do uchwały Nr 7 Nadzwyczajnego XIII Krajowego Zjazdu Lekarzy z 14 maja 2016 r., tekst dostępny na https://www.nil.org.pl/__data/assets/pdf_file/0016/110284/Uchwala-Nr-7-Nadzwoczyajnego-XIII-Krajowego-Zjazdu-Lekarzy-w-sprawie-regulaminu-wewnetrznego-urzedowania-rzecznikow-odpowiedzialnosci-obowiazuje-od-1-stycznia-2017-r..pdf (data wejścia 5 września 2018 r.), dalej jako Regulamin OROZ.
[13] Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów lekarskich. Załącznik do uchwały Nr 4 Nadzwyczajnego XIII Krajowego Zjazdu Lekarzy z 14 maja 2016 r., tekst dostępny na https://www.nil.org.pl/__data/assets/pdf_file/0015/110283/Uchwala-Nr-7-Nadzwoczyajnego-XIII-Krajowego-Zjazdu-Lekarzy-w-sprawie-regulaminu-wewnetrznego-urzedowania-sadow-lekarskich-obowiazuje-od-1-wrzesnia-2016r..pdf. (data wejścia 5 września 2018 r.), dalej jako Regulamin OSL.
[14] Identyczną definicję zamieszczono w Regulaminie wewnętrznego urzędowania sądów lekarskich. Załącznik do uchwały Nr 4 Nadzwyczajnego XIII Krajowego Zjazdu Lekarzy z 14 maja 2016 r., tekst dostępny na https://www.nil.org.pl/__data/assets/pdf_file/0015/110283/Uchwala-Nr-7-Nadzwoczyajnego-XIII-Krajowego-Zjazdu-Lekarzy-w-sprawie-regulaminu-wewnetrznego-urzedowania-sadow-lekarskich-obowiazuje-od-1-wrzesnia-2016r..pdf. (data wejścia 5 września 2018 r.), dalej jako Regulamin OSL.
[15] Wyrok SN z 29 maja 2018 r., SDI 12/2018.
[16] Zgodnie z tym przepisem postępowanie wyjaśniające prowadzi się w stosunku do wszystkich ujawnionych w jego toku czynów i osób pozostających ze sobą w związku.
[17] Wyrok WSA w Warszawie z 14 marca 2017 r., II SAB/Wa 58/17.
[18] Ustawa z 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. z 2003 r. nr 17, poz. 155).
[19] M. Gabriel-Węglowski, Nadanie statusu podejrzanego a moment wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, LEX/el. 2013.
[20] IV KK 150/06, LEX nr 295347.
[21] IV KK 31/07, LEX nr 262649.
[22] IV KK 256/08, LEX nr 486201.
[23] V KK 376/09, LEX nr 590304.
[24] V KK 453/12, LEX nr 1341289.
[25] IV KK 341/13, LEX nr 1444341.
[26] II AKa 21/14, LEX nr 1487156.
[27] M. Gabriel-Węglowski, op. cit. Zob. także przywoływaną przez tego autora literaturę: R.A. Stefański, Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2009 r., sygn. IV KK 256/08, „Prokuratura i Prawo” 2009, nr 9, s. 152–158; P. Lewczyk, Nabycie prawa do posiadania obrońcy a instytucja przedstawienia zarzutów, „Palestra” 2011, nr 3–4, s. 68–69; C. Kąkol, Status podejrzanego, „Rzeczpospolita”, 10 maja 2011 r.
[28] D. Świecki (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, opublikowano: LEX/el. 2019.
[29] Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, Dz.U. z 2016 r., poz. 508.
[30] J. Kosonoga, Zawieszenie postępowania karnego – zagadnienia węzłowe, [w:] K. Ślebzak (red.), Studia i analizy Sądu Najwyższego. Tom VII, LEX 2014.
[31] Por. postanowienie SN z 22 czerwca 2001 r., III KKN 44/01, OSN „Prokuratura i Prawo” 2002, nr 1.
[32] M. Gabriel-Węglowski, op. cit.
[33] I KZP 7/13, LEX nr 1383064. Zaprezentowano tu pogląd: „Drugą fazę (in personam) inicjuje postanowienie o przedstawieniu zarzutów, gdy dane istniejące już w chwili wszczęcia jednej z tych form postępowania lub zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba. Wraz z wydaniem postanowienia o przedstawieniu osobie zarzutów (art. 313 § 1 k.p.k.) albo przystąpieniem do przesłuchania po powiadomieniu jej o treści zarzutu w dochodzeniu (art. 325g § 1 i 2 k.p.k.), bądź też przesłuchaniem jej po informacji o treści zarzutu w wypadkach niecierpiących zwłoki (art. 308 § 2 k.p.k.), postępowanie w sprawie przeobraża się w postępowanie przeciwko osobie. Staje się ona z tą chwilą podejrzanym (art. 71 § 1 k.p.k.) i nabywa uprawnienia strony służące obronie jej interesów w toczącym się postępowaniu”.
[34] II KK 302/11, LEX nr 1212980, Biul. PK 2012/7/18–19. Podkreślono tu: „Koncepcja oparta na założeniu, iż postanowienie o przedstawieniu zarzutów, o jakim mowa w art. 313 k.p.k., nie jest prawnie wydane i procesowo skuteczne bez jego ogłoszenia i przesłuchania podejrzanego, nie uwzględnia ani treści normatywnej zawartej w kolejnym przepisie, tj. art. 314 k.p.k., ani rozwiązań funkcjonujących choćby na gruncie instytucji listu gończego. Nie można podzielić tezy, że procesowa skuteczność (z punktu widzenia dalszego biegu procesu) wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów jest uzależniona od ogłoszenia tego postanowienia podejrzanemu i przesłuchania go w związku z treścią tych zarzutów. Jeżeli jednak gwarancyjny aspekt czynności towarzyszących wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów nie może zostać zrealizowany z uwagi na stan zdrowia psychicznego podejrzanego lub traci swoje znaczenie, to podważona zostaje sama istota tych czynności i nie mogą one stanowić swego rodzaju blokady z punktu widzenia dalszego biegu procesu. Zarazem trzeba uznać, że w warunkach postępowania przygotowawczego zakończonego wnioskiem w trybie art. 324 § 1 k.p.k. – wobec obligatoryjnego udziału w nim obrońcy – już samo wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów i zamieszczenie go w aktach sprawy – przy stwierdzonym braku możliwości ogłoszenia go osobie podejrzewanej o popełnienie czynu zabronionego w warunkach art. 31 § 1 k.k., realizuje obowiązki organu procesowego wynikające z art. 313 § 1 k.p.k. i nie uzależnia procesowej skuteczności dalszych czynności postępowania przygotowawczego i sądowego od ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów i przesłuchania sprawcy czynu zabronionego”.
[35] Zob. szerzej M. Gabriel-Węglowski, op. cit., i przytaczaną przez tego autora literaturę: J. Kasiura, Moment wszczęcia postępowania przeciwko osobie, „Prokurator” 2011, nr 2, s. 60–83; P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego. Tom I, Komentarz do artykułów 1–296, Warszawa 2007, s. 399; M. Gabriel-Węglowski, Uwagi o linii orzeczniczej Sądu Najwyższego w przedmiocie wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, „Przegląd Sądowy” 2013, nr 2, s. 32–48.
[36] Tj. Dz.U. z 2018 r., poz. 2115.
[37] W. Kozielewicz, Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych i notariuszy, Warszawa 2016.
