Non-compete clauses in partnerships
The juridical construction of partnerships is, in principle, grounded in the personal involvement of partners in the activities of a company. The statutory non-compete clause resulting from the Article 56 § 2 of the Polish Code of Commercial Companies is therefore related to those partners of partnerships who are entitled to conduct cases and the representation of a company. It does not concern only limited partners who do not have the right to perform operations of a limited partnership or to represent it (Article 121 § 3 of the Polish Code of Commercial Companies) and partners in a limited joint-stock partnership, whose position in a partnership is regulated by the applicable regulations on a joint-stock partnership (Article 126 § 1 item 1 of the Polish Code of Commercial Companies). However, this clause is not absolute, as it may be lifted on the grounds of the explicit or implicit consent of the shareholders. The scope of the non-compete clause in partnerships is referred to in the Article 56 § 1 of the Polish Code of Commercial Companies, which regards all forms of engaging in competing interests, which particularly include the participation in competing companies. Therefore, contrary to the non-compete clauses in capital companies (Articles 211 and 380 of the Polish Code of Commercial Companies), participation in competing entities is recognized in the context of the Article 56 § 2 of the Polish Code of Commercial Companies as a form of engaging in competing interests, and not as a separate form of a prohibited competing activity. However, the notion of competing interests itself has not been defined in the provisions of the Polish Code of Commercial Companies, while those forms of an “out-of-business” involvement of partners that are considered to be engaging in competing interests have been indicated only as examples. These include the participation of a partner in a competing company as: a partner in a civil partnership, general partnership, partner in a partner company, general partner in a limited partnership and limited joint-stock partnership, or as a member of a body of the company (i.e., mainly a board member of a competing capital company). Nonetheless, due to the fact that the forms of engaging in competing interests indicated in the Article 56 § 2 of the Polish Code of Commercial Companies do not represent a complete list, other types of competing activities of partners of a partnership may also be considered as violating the provisions of the Article 56 § 2 of the Polish Code of Commercial Companies.
Keywords: partnerships, non-compete clause, engaging in competing interests
Słowa kluczowe: spółki osobowe, zakaz konkurencji, zajmowanie się interesami konkurencyjnymi
1. Regulacja zakazu konkurencji
w przepisach o spółkach osobowych
Regulacja zakazu konkurencji odnosząca się do wszystkich spółek osobowych zawarta została w przepisach o spółce jawnej (art. 56 i 57 k.s.h.). Przepisy te znajdują odpowiednie zastosowanie do: spółki partnerskiej (poprzez odesłanie z art. 89 k.s.h.), spółki komandytowej (poprzez odesłanie z art. 103 § 1 k.s.h.) oraz do komplementariuszy w spółce komandytowo-akcyjnej (poprzez odesłanie z art. 126 § 1 pkt 1 k.s.h.). Umiejscowienie zakazu konkurencji jako § 2 w art. 56 k.s.h. wskazuje na to, że stanowi on przejaw ogólnego wymogu lojalności wspólników wobec spółki jawnej, wyrażonego w § 1 art. 56 k.s.h.[1]Prowadzenie przez wspólnika działalności konkurencyjnej wobec spółki jawnej jest bowiem sprzeczne z nałożonym na niego ustawowo obowiązkiem lojalności. Wprawdzie art. 56 k.s.h. zamieszczony został w rozdziale dotyczącym stosunków wewnętrznych w spółce jawnej, którego przepisy znajdują zastosowanie, jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej (art. 37 § 1 k.s.h.), jednak w doktrynie przyjmuje się, że nakazu lojalności z art. 56 § 1 k.s.h. nie można umownie znieść, gdyż byłoby to sprzeczne z naturą stosunku spółki jawnej[2]. Zakaz konkurencji z art. 56 § 2 k.s.h. obowiązuje natomiast wspólnika, o ile nie uzyskał on wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników na zajmowanie się interesami konkurencyjnymi. Zgodę, o której mowa w art. 56 § 2 k.s.h., należy interpretować w kontekście bezwzględnego nakazu lojalności z art. 56 § 1 k.s.h. i w związku z tym przyjąć, że chodzi tu zawsze o zgodę na konkretną działalność konkurencyjną prowadzoną przez wspólnika, a nie ogólną, blankietową zgodę na zajmowanie się jakimikolwiek, bliżej niesprecyzowanymi interesami konkurencyjnymi przez poszczególnych wspólników spółki jawnej. Gdyby bowiem z góry zezwolić wspólnikom na zajmowanie się wszelkimi interesami konkurencyjnymi wobec spółki, obowiązek lojalności z art. 56 § 1 k.s.h. pozostawałby jedynie pustym frazesem, a nie normą prawną. Zgoda, nawet ta dorozumiana, powinna więc być odnoszona do zajmowania się przez konkretnego wspólnika określonymi interesami konkurencyjnymi wobec spółki. O istnieniu dorozumianej zgody, o której mowa w art. 56 § 2 k.s.h., można więc mówić wtedy, gdy określony wspólnik prowadzi działalność konkurencyjną, o której wiedzą wszyscy pozostali wspólnicy i mimo tej wiedzy nie sprzeciwiają się temu (nie podejmują jakichkolwiek działań wskazujących na brak ich akceptacji tej sytuacji)[3]. Z takiego „milczącego” zaakceptowania danej działalności konkurencyjnej nie można natomiast wywodzić dorozumianej zgody na zajmowanie się przez wspólnika w przyszłości innymi interesami konkurencyjnymi. Co więcej w przypadku istotnej zmiany zasięgu czy sposobu prowadzenia przez wspólnika spółki jawnej, wcześniej milcząco zaakceptowanej przez pozostałych wspólników działalności konkurencyjnej, wspólnicy mogą nie wyrazić zgody na tę nową, zmodyfikowaną formułę działalności konkurencyjnej[4].
2. Zakres podmiotowy zakazu konkurencji
w spółkach osobowych
W odróżnieniu od spółek kapitałowych w spółkach osobowych zakazem konkurencji objęci zostali wspólnicy. Wynika to z istotnych różnic w jurydycznej konstrukcji tych dwóch kategorii spółek handlowych. W spółkach osobowych prowadzenie spraw spółki oraz jej reprezentacja należą co do zasady do wspólników, którzy traktowani są jako ustawowi przedstawiciele tych spółek[5]. Natomiast w spółkach kapitałowych kompetencje te powierzone są organom – przede wszystkim zarządowi (art. 201 § 1 i 368 § 1 k.s.h.). Wyjątkiem na tym tle wśród spółek osobowych jest spółka partnerska, w której partnerzy mogą postanowić o powierzeniu zarządzania spółką zarządowi, do którego zastosowanie znajdą wówczas przepisy o zarządzie w spółce z o.o., w tym art. 211 k.s.h. przewidujący zakaz konkurencji w stosunku do członków zarządu. Powstaje w związku z tym pytanie, czy w przypadku powołania zarządu w spółce partnerskiej, którego członkowie objęci są zakazem konkurencji z art. 211 k.s.h., partnerów nadal obowiązuje zakaz konkurencji z art. 56 § 2 k.s.h. Skoro bowiem obowiązywanie zakazu z art. 56 § 2 k.s.h. jest konstrukcyjnie powiązane z przysługiwaniem ustawowej kompetencji w zakresie zarządzania spółką osobową i jej reprezentacji[6]wspólnikom[7], a ta w spółce partnerskiej, w której powołano zarząd, powierzona jest temu organowi na wzór spółek kapitałowych, to dalsze obejmowanie również partnerów zakazem konkurencji prima facie zdaje się tracić uzasadnienie. Wniosek o braku obowiązywania zakazu z art. 56 § 2 k.s.h. w stosunku do partnerów w spółce partnerskiej, w której powołano zarząd, byłby jednak zbyt pochopny. Jeśli bowiem weźmiemy pod uwagę fakt, że jest to spółka osobowa, której działalność opiera się na wykonywaniu przez poszczególnych partnerów wolnego zawodu w spółce (art. 86 k.s.h.), to kwestia zakazu konkurencji wobec każdego z partnerów nabiera tu szczególnego znaczenia. Niezależnie bowiem od tego, czy w spółce partnerskiej powołany został zarząd, cała jej działalność zależy od osobistego zaangażowania poszczególnych partnerów w wykonywanie w spółce swojego wolnego zawodu. Przez powołanie zarządu partnerzy nie zostają odsunięci czy wyłączeni od prowadzenia spraw spółki, lecz powierzają wąskiemu gremium (zarządowi) organizowanie procesu zarządzania spółką i koordynowanie jej działań wobec osób trzecich, aby skoncentrować się na tym, co stanowi trzon działalności zgodnej z celem powołania spółki. Z tego względu uzasadniony wydaje się wniosek, że mimo powołania zarządu w spółce partnerskiej partnerzy nadal nie mogą – bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych partnerów – zajmować się interesami konkurencyjnymi (art. 56 § 2 k.s.h.). Członkowie powołanego w spółce partnerskiej zarządu nie mogą natomiast bez zgody tej spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w konkurencyjnych podmiotach (art. 211 w zw. z art. 97 § 2 k.s.h.).
Poprzez odesłanie z art. 103 § 1 k.s.h. zakaz konkurencji z art. 56 § 2 k.s.h. znajduje zastosowanie również do wspólników spółki komandytowej z wyłączeniem, o którym mowa w art. 121 § 3 k.s.h. W świetle tego przepisu komandytariusz o pasywnym statusie w spółce (tj. nieposiadający prawa prowadzenia spraw lub reprezentacji spółki) nie jest objęty ustawowym zakazem konkurencji z art. 56 k.s.h. Z tego względu nie mają do niego zastosowania również sankcje z tytułu naruszenia tego zakazu, określone w art. 57 k.s.h. Mimo że w art. 121 § 3 k.s.h. wyłączony został cały art. 56 k.s.h., w doktrynie przyjmuje się, że komandytariusza (niezależnie od tego, czy posiada on prawo prowadzenia spraw spółki lub jej reprezentacji) nadal obowiązuje wymóg lojalności z art. 56 § 1 k.s.h.[8] Jak się bowiem słusznie wskazuje, trudno zaakceptować stanowisko, zgodnie z którym jakikolwiek wspólnik spółki osobowej może podejmować działania sprzeczne z interesem spółki[9]. Przemawia to za stanowiskiem, że mimo pasywnego statusu komandytariusz objęty jest obowiązkiem lojalności z art. 56 § 1 k.s.h. Nie dotyczy go zaś jedynie zakaz konkurencji z art. 56 § 2 k.s.h., o ile umowa spółki nie stanowi inaczej.
Z art. 121 § 3 k.s.h. wynika a contrario, że przyznanie komandytariuszowi prawa prowadzenia spraw lub udzielenie mu umocowania do reprezentowania spółki powoduje, że stosuje się do niego art. 56 i 57 k.s.h. w pełnym zakresie. O ile jednak włączenie komandytariusza w sferę reprezentacji spółki poprzez udzielenie mu prokury, pełnomocnictwa ogólnego czy też pełnomocnictwa rodzajowego obejmującego szeroki wachlarz czynności prawnych uzasadnia objęcie go ustawowym zakazem konkurencji w takim zakresie jak komplementariusza, o tyle wydaje się to wątpliwe w przypadku sporadycznego udzielania mu jedynie pełnomocnictw szczególnych. Regulacja zawarta w art. 121 § 1 k.s.h. ma charakter dyspozytywny, a zatem w umowie spółki można nałożyć na komandytariuszy zakaz konkurencji, niezależnie od zakresu ich uprawnień w sferze prowadzenia spraw lub reprezentacji spółki komandytowej.
Jeśli chodzi o spółkę komandytowo-akcyjną, to art. 56 k.s.h. znajduje odpowiednie zastosowanie jedynie do komplementariuszy (art. 126 § 1 pkt 1 k.s.h.). Nie odnosi się natomiast do akcjonariuszy, którzy – podobnie jak akcjonariusze spółki akcyjnej – nie są objęci ustawowym zakazem konkurencji ani też ustawowym obowiązkiem lojalności wobec spółki.
3. Zakres przedmiotowy zakazu konkurencji
w spółkach osobowych
Artykuł 56 § 2 k.s.h. zakazuje wspólnikom zajmowania się interesami konkurencyjnymi wobec spółki jawnej. Samo pojęcie interesów konkurencyjnych nie zostało jednak zdefiniowane w przepisach k.s.h., natomiast w sposób jedynie przykładowy wskazane zostały te formy „pozaspółkowego” zaangażowania się wspólników, które uznawane są za zajmowanie się interesami konkurencyjnymi. Należy do nich uczestnictwo wspólnika w konkurencyjnej spółce w charakterze: wspólnika spółki cywilnej, spółki jawnej, partnera w spółce partnerskiej, komplementariusza w spółce komandytowej i komandytowo-akcyjnej albo jako członka organu spółki (a więc przede wszystkim członka zarządu konkurencyjnej spółki kapitałowej). Jednakże z uwagi na to, że wskazane w art. 56 § 2 k.s.h. formy zajmowania się interesami konkurencyjnymi nie stanowią wyczerpującego wyliczenia, również inne rodzaje konkurencyjnej aktywności wspólników spółki osobowej mogą być uznane za naruszające zakaz z art. 56 § 2 k.s.h. Dla przykładu nie można wykluczyć sytuacji, w których uzyskanie na przykład statusu komandytariusza w konkurencyjnej spółce komandytowej będzie można – w okolicznościach konkretnego przypadku – również uznać za objęte zakazem konkurencji wynikającym z art. 56 § 2 k.s.h. Będzie to uzasadnione w szczególności wtedy, gdy wspólnik spółki osobowej uzyska jako komandytariusz konkurencyjnej spółki komandytowej kompetencje w zakresie jej reprezentacji (jako jej pełnomocnik lub prokurent) oraz prowadzenia spraw spółki (poprzez przyznanie mu w umowie spółki komandytowej prawa prowadzenia spraw spółki). W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że również podjęcie przez wspólnika spółki jawnej samodzielnej działalności gospodarczej, której przedmiot pokrywa się z przedmiotem działalności spółki i która wykonywana jest na tym samym rynku, stanowi naruszenie zakazu konkurencji, o którym mowa w art. 56 § 2 k.s.h., jeśli brak na to zgody (choćby domniemanej) pozostałych wspólników[10]. To samo należy odnosić do sytuacji uczestnictwa wspólnika spółki jawnej w konkurencyjnej wobec tej spółki spółdzielni czy też zasiadania przez niego w organach konkurencyjnego przedsiębiorstwa państwowego[11]. Szerokiej wykładni pojęcia zajmowania się interesami konkurencyjnymi dokonał Sąd Najwyższy między innymi w wyroku z 24 lipca 2014 r.[12] Sąd Najwyższy przyjął, że należy tu zakwalifikować nie tylko wykonywanie pracy lub usług na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną, lecz także takie zachowania, które mogą niekorzystnie wpływać na sytuację majątkową spółki – ułatwianie takiemu podmiotowi prowadzenia działalności gospodarczej, doradzanie, dostarczanie towarów, udzielanie kredytów, przekazywanie informacji o kontrahentach spółki czy metodach produkcji, a więc dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną.
Większe problemy wiążą się natomiast z ustalaniem istnienia stanu konkurencyjności między spółką osobową a działalnością, w którą dodatkowo zaangażowany jest jej wspólnik. W wyroku z 10 kwietnia 2014 r.[13] Sąd Apelacyjny w Szczecinie podkreślił, że można tego dokonać dopiero po pozytywnym stwierdzeniu tożsamości przedmiotu działalności osoby objętej zakazem konkurencji z działalnością spółki. Nie jest to jednak kryterium wystarczające. Jak przyjmuje się w doktrynie[14]i orzecznictwie[15], „konkurencyjność” powinna być ujmowana w sposób rzeczywisty, a nie jedynie czysto formalny, sprowadzający się do porównania przedmiotu działalności spółki z przedmiotem działalności innego podmiotu – potencjalnie konkurencyjnego. Jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 4 lipca 2013 r.[16], za działalność konkurencyjną należy uznać wszelką działalność, która w obiektywnym rozumieniu mogłaby negatywnie oddziaływać na interesy danego podmiotu, tj. naruszać te interesy lub im zagrażać, przy czym to naruszenie lub zagrożenie musi być rzeczywiste. Nie ma natomiast znaczenia, czy działalność porównywanych podmiotów pokrywa się w całości, czy jedynie w części (wystarczające jest choćby częściowe pokrywanie się zakresów prowadzonej działalności), jak też to, czy pokrywająca się działalność ma charakter podstawowy, czy jedynie uboczny[17]. W wyroku z 30 kwietnia 2013 r.[18] Sąd Apelacyjny w Szczecinie uznał, że powództwo przeciwko wspólnikowi powinno być oddalone, gdy spółka co prawda jeszcze formalnie istnieje, ale w rzeczywistości nie funkcjonuje i nie prowadzi swych interesów. W orzeczeniu tym przyjęto nawet, że w sytuacji gdy spółka, na przykład na skutek konfliktu w jej strukturach, ulegnie całkowitej dezorganizacji powodującej przerwanie ciągłości dotychczas wykonywanej działalności, to zakaz konkurencji przewidziany w art. 56 § 2 k.s.h. nie może tamować działań podejmowanych przez wspólników – choćby na własną rękę, mających na celu kontynuowanie tej działalności, co służy uchronieniu samej spółki, a następczo subsydiarnie jej wspólników przed odpowiedzialnością za szkody i kary umowne wynikłe z niezrealizowanego zlecenia.
4. Sankcje za naruszenie zakazu konkurencji
w spółkach osobowych
Sankcje za naruszenie przez wspólnika zakazu konkurencji wynikającego z art. 56 § 2 k.s.h. określone zostały w art. 57 k.s.h. Można podzielić je na dwie kategorie: sankcje stricte majątkowe (art. 57 § 1 k.s.h.) oraz sankcje o szerszym wymiarze organizacyjno-majątkowym (art. 57 § 3 w zw. z art. 63 k.s.h.). Do pierwszej kategorii należą: wydanie spółce korzyści osiągniętych poprzez naruszenie zakazu konkurencji oraz naprawienie poniesionej przez spółkę szkody. Do drugiej należy natomiast zaliczyć przede wszystkim możliwość żądania rozwiązania spółki bądź wyłączenia wspólnika naruszającego zakaz konkurencji, na podstawie art. 63 k.s.h. Z odesłania zawartego w art. 57 § 3 k.s.h. należy bowiem wnosić, że za ważny powód, o którym mowa w art. 63 § 1 i 2 k.s.h., może być uznane w szczególności naruszenie przez wspólnika zakazu konkurencji z art. 56 § 2 k.s.h. Nie jest również wykluczone zastosowanie rozwiązań przewidzianych w art. 30 § 2 i 47 k.s.h., tj. pozbawienie wspólnika naruszającego zakaz konkurencji prawa reprezentacji lub prowadzenia spraw spółki na mocy prawomocnego orzeczenia sądu. Przepisy te, podobnie jak art. 63 k.s.h., odwołują się do klauzuli generalnej „ważnych powodów” przy określeniu podstaw do ich zastosowania.
Z żądaniami, o których mowa w art. 57 § 1 k.s.h. (tj. z żądaniem wydania spółce korzyści, jakie osiągnął wspólnik naruszający zakaz konkurencji, lub naprawienia szkody wyrządzonej spółce), może wystąpić każdy z pozostałych wspólników spółki (bez względu na to, czy przysługuje mu prawo reprezentacji lub prowadzenia spraw spółki)[19]. Z uwagi na posiadanie przez samą spółkę zdolności prawnej i sądowej (art. 8 k.s.h.) również sama spółka może wystąpić z tymi żądaniami bezpośrednio na swoją rzecz[20]. Przyznana każdemu ze wspólników spółki jawnej w art. 57 § 1 k.s.h. legitymacja czynna w omawianym zakresie realizowana jest nie w ich własnym interesie, lecz na rzecz spółki[21]. Żądania dotyczą bowiem wydania spółce korzyści oraz naprawienia spółce wyrządzonej jej szkody. Użyty w art. 57 § 1 k.s.h. spójnik „lub” oznacza, że obydwa te roszczenia mogą być kumulowane. Przy czym, w takim zakresie, w jakim wydanie przez wspólnika spółce korzyści pokryło szkodę majątkową spółki, roszczenie odszkodowawcze nie jest już uzasadnione[22]. Jeśli natomiast wydanie korzyści skompensowało jedynie szkodę w postaci damnum emergens, nadal może być dochodzone odszkodowanie w zakresie lucrum cessans.
Do odpowiedzialności odszkodowawczej wspólnika naruszającego zakaz konkurencji w spółce osobowej zastosowanie znajdują – poprzez art. 2 k.s.h. – ogólne zasady dotyczące naprawienia szkody wynikające z Kodeksu cywilnego. Z uwagi na to, że mamy w tym przypadku do czynienia z naruszeniem stosunku zobowiązaniowego nawiązywanego poprzez zawarcie umowy spółki, podstawą dla dochodzenia naprawienia szkody mogą być nie tylko przepisy o odpowiedzialności deliktowej (art. 415 i n. k.c.), lecz także przepisy o odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 i n. k.c.)[23]. Jeśli natomiast chodzi o roszczenie o wydanie korzyści, jakie osiągnął wspólnik naruszający zakaz konkurencji, to art. 57 § 1 k.s.h. należy traktować jako autonomiczną, wobec reżimu bezpodstawnego wzbogacenia, podstawę prawną ich dochodzenia. Artykuł 57 § 1 k.s.h. nie dotyczy bowiem wydania korzyści uzyskanych bez podstawy prawnej, lecz takich, dla których podstawa prawna wprawdzie istniała (np. zysk pobrany przez wspólnika z tytułu uczestnictwa w konkurencyjnej spółce czy umowa o świadczenie usług zawarta przez wspólnika spółki jawnej w ramach zajmowania się interesami konkurencyjnymi), ale przy jej powstaniu doszło do naruszenia przez wspólnika reguł obowiązujących go w spółce osobowej (art. 56 § 1 k.s.h.). Generujące korzyści czynności prawne dokonane przez wspólnika naruszającego zakaz konkurencji uznawane są bowiem w doktrynie co do zasady za ważne i skuteczne[24]. Tym samym uzyskane wzbogacenie ma podstawę prawną, a co za tym idzie nie znajdują zastosowania m.in. ograniczenia z art. 409 k.c.[25]
Sankcje stricte majątkowe mogą być łączone z tymi o charakterze organizacyjnym. Zgodnie bowiem z art. 57 § 3 k.s.h. przepisy poprzedzających paragrafów nie ograniczają uprawnień wspólników, o których mowa w art. 63 k.s.h. A zatem każdy wspólnik – z powodu naruszenia zakazu konkurencji przez innego wspólnika – może żądać rozwiązania spółki przez sąd (art. 63 § 1 k.s.h.). Ponadto możliwe jest w takim przypadku sądowe wyłączenie ze spółki wspólnika naruszającego zakaz konkurencji, na wniosek pozostałych wspólników, na podstawie art. 63 § 2 k.s.h.).
5. Podsumowanie
Zakaz konkurencji w spółkach osobowych wynikający z art. 56 § 2 k.s.h. stanowi przejaw ogólnego wymogu lojalności wspólników wobec spółki, wyrażonego w § 1 art. 56 k.s.h. Zakres podmiotowy tego zakazu obejmuje wspólników spółek osobowych, z wyjątkiem komandytariuszy nieposiadających prawa prowadzenia spraw spółki komandytowej lub jej reprezentacji (art. 121 § 3 k.s.h.) oraz akcjonariuszy w spółce komandytowo-akcyjnej, których pozycja w spółce regulowana jest poprzez stosowane odpowiednio przepisy o spółce akcyjnej (art. 126 § 1 pkt 1 k.s.h.). Zakaz ten ma charakter względny, gdyż może zostać uchylony za wyraźną lub domniemaną zgodą wspólników. Zakres przedmiotowy zakazu konkurencji w spółkach osobowych odniesiony został w art. 56 § 1 k.s.h. do wszelkich form zajmowania się interesami konkurencyjnymi, do których w szczególności należy uczestnictwo w konkurencyjnych spółkach. A zatem, inaczej niż na gruncie zakazu konkurencji w spółkach kapitałowych (art. 211 i 380 k.s.h.), uczestnictwo w konkurencyjnych podmiotach traktowane jest w świetle art. 56 § 2 k.s.h. jako przejaw zajmowania się interesami konkurencyjnymi, a nie jako odrębna od niego postać zakazanej działalności konkurencyjnej. O naruszeniu zakazu z art. 56 § 2 k.s.h. można mówić tylko w przypadku istnienia stanu rzeczywistej (realnej), a nie jedynie formalnej konkurencji pomiędzy spółką osobową a dodatkową działalnością, w którą zaangażowany jest jej wspólnik.
Bibliografia
Literatura
Kidyba A., Status prawny komandytariusza, Bydgoszcz 2000.
Kidyba A. (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2017.
Kidyba A., Prawo handlowe, Warszawa 2018.
Kidyba A., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2019.
Kopaczyńska-Pieczniak K., Zakaz konkurencji w świetle przepisów kodeksu handlowego, „Rejent” 1993, nr 12.
Siemiątkowski T., Potrzeszcz R. (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 1, Warszawa 2010.
Sieradzka M., Zakaz konkurencji w Kodeksie spółek handlowych, „PPH” 2006, nr 9.
Sołtysiński S., Szajkowski A., Szumański A., Szwaja J., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2006.
Strzępka J.A. (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2012.
Włodyka S. (red.), Prawo spółek handlowych, t. 2, Warszawa 2012.
Orzecznictwo
Wyrok SA w Szczecinie z 13 lutego 2014 r., I ACa 752/13, LEX nr 1455636.
Wyrok SN z 20 sierpnia 2015 r., II CSK 505/14, LEX nr 1813348.
Wyrok SA w Warszawie z 3 lutego 2009 r., I ACa 550/08, LEX nr 1120153.
Wyrok SN z 24 lipca 2014 r., II, CSK 627/13, LEX nr 1545031.
Wyrok SA w Szczecinie z 10 kwietnia 2014 r., I ACa 731/13, LEX nr 1474826.
Wyrok SN z 22 listopada 2012 r., I PK 159/12, LEX nr 1308040.
Wyrok SA w Gdańsku z 4 lipca 2013 r., III APa 9/13, LEX nr 1362666.
Wyrok SA w Szczecinie z 30 kwietnia 2013 r., I ACa 157/13, LEX nr 1378845.
[1] Zob. m.in. K. Kopaczyńska-Pieczniak, [w:] A. Kidyba (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2017, s. 463; S. Sołtysiński, [w:] S. Sołtysiński et al., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2006, s. 462; tak również SA w Szczecinie w wyroku z 13 lutego 2014 r., I ACa 752/13, LEX nr 1455636.
[2] A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2019, s. 300; K. Kopaczyńska-Pieczniak, [w:] A. Kidyba (red.), op. cit., s. 464; K. Strzelczyk, [w:] T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 1, Warszawa 2010, s. 366; S. Sołtysiński, [w:] S. Sołtysiński et al., op. cit., s. 463; J.A. Strzępka, E. Zielińska, [w:] J.A. Strzępka (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2012, s. 127.
[3] Zob. m.in.: K. Kopaczyńska-Pieczniak, [w:] A. Kidyba (red.), op. cit., s. 468; K. Strzelczyk, [w:] T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz (red.), op. cit., s. 369; S. Sołtysiński, [w:] S. Sołtysiński et al., op. cit., s. 464.
[4] Zob. również S. Sołtysiński, [w:] S. Sołtysiński et al., op. cit., s. 464–465, który podkreśla, że w takim przypadku wspólnik powinien jednak uzyskać stosowny czas na zakończenie swojego uczestnictwa w konkurencyjnym podmiocie.
[5] Zob. szerzej A. Kidyba, Prawo handlowe, Warszawa 2018, s. 177.
[6] Co potwierdzają m.in. regulacje zawarte w art. 69 k.s.h. i 121 § 3 k.s.h.; zgodnie z art. 69 k.s.h. w okresie likwidacji zakaz konkurencji obowiązuje tylko osoby będące likwidatorami, a więc te, którym w zakresie czynności likwidacyjnych przysługują ustawowe kompetencje do prowadzenia spraw i reprezentacji spółki jawnej (art. 78 k.s.h.); z kolei w świetle art. 121 § 3 k.s.h. komandytariusz jako wspólnik spółki komandytowej, któremu – w przeciwieństwie do komplementariusza – nie przysługuje ustawowa kompetencja ani w zakresie prowadzenia spraw, ani reprezentacji spółki, nie jest też objęty ustawowym zakazem konkurencji.
[7] Przy czym ani sądowe, ani umowne pozbawienie wspólnika spółki jawnej ustawowego prawa prowadzenia spraw lub reprezentacji spółki nie znosi w stosunku do niego zakazu konkurencji z art. 56 § 2 k.s.h., gdyż przepis ten operuje pojęciem „wspólnik”, bez bliższego wskazania jego roli w spółce – tak K. Kopaczyńska-Pieczniak, [w:] A. Kidyba (red.), op. cit., s. 464; M. Litwińska-Werner, [w:] S. Włodyka (red.), Prawo spółek handlowych, t. 2, Warszawa 2012, s. 421; K. Strzelczyk, [w:] T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz (red.), op. cit., s. 366.
[8] Zob. m.in. A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 1, Warszawa 2019, s. 568; A. Kappes, [w:] S. Włodyka (red.), Prawo spółek handlowych, t. 2, Warszawa 2012, s. 507.
[9] A. Kidyba, Status prawny komandytariusza, Bydgoszcz 2000, s. 198.
[10] Zob. wyrok SN z 20 sierpnia 2015 r., II CSK 505/14, LEX nr 1813348; wyrok SA w Szczecinie z 13 lutego 2014 r., I ACa 752/13, LEX nr 1455636; wyrok SA w Warszawie z 3 lutego 2009 r., I ACa 550/08, LEX nr 1120153.
[11] Tak SA w Warszawie z 3 lutego 2009 r., I ACa 550/08, LEX nr 1120153.
[12] II CSK 627/13, LEX nr 1545031.
[13] I ACa 731/13, LEX nr 1474826.
[14] Zob. K. Kopaczyńska-Pieczniak, Zakaz konkurencji w świetle przepisów kodeksu handlowego, „Rejent” 1993, nr 12, s. 37, która podkreśla, że podmioty są wobec siebie w stanie konkurencji, jeżeli przedmiot ich działania pokrywa się i jest skierowany do tego samego kręgu odbiorców; zob. również S. Sołtysiński, [w:] S. Sołtysiński et al., op. cit., s. 462, który wskazuje, że zakaz dotyczy uczestnictwa w podmiotach, które prowadzą działalność tego samego rodzaju i na tym samym relewantnym rynku; podobnie M. Sieradzka, Zakaz konkurencji w Kodeksie spółek handlowych, „PPH” 2006, nr 9, s. 28.
[15] Tak SN w wyroku z 22 listopada 2012 r., I PK 159/12, LEX nr 1308040, w którym podkreślono, że konieczne jest dodatkowo porównanie rodzajów prowadzonej działalności, terytorialnego obszaru oraz kręgu odbiorców świadczonych usług, a także zweryfikowanie możliwości wykorzystania nabytej wiedzy, doświadczenia zawodowego, umiejętności, know-how osoby objętej zakazem konkurencji.
[16] III APa 9/13, LEX nr 1362666.
[17] Tak SA w Gdańsku w wyroku z 4 lipca 2013 r., III APa 9/13, LEX nr 1362666; zob. również K. Strzelczyk, [w:] T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz (red.), op. cit., s. 369.
[18] I ACa 157/13, LEX nr 1378845.
[19] Zob. m.in. K. Strzelczyk, [w:] T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz (red.), op. cit., s. 370.
[20] Zob. m.in. K. Kopaczyńska-Pieczniak, [w:] A. Kidyba (red.), op. cit., s. 472; J.A. Strzępka, E. Zielińska, [w:] J.A. Strzępka (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2012, s. 128.
[21] W doktrynie podkreśla się, że mamy tu do czynienia z jednym z przykładów actio pro socio – zob. K. Kopaczyńska-Pieczniak, [w:] A. Kidyba (red.), op. cit., s. 472; K. Strzelczyk, [w:] T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz (red.), op. cit., s. 370; J.A. Strzępka, E. Zielińska, [w:] J.A. Strzępka (red.), op. cit., s. 128.
[22] Zob. m.in. A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2019, s. 303; S. Sołtysiński, [w:] S. Sołtysiński et al., op. cit., s. 467.
[23] Zob. również K. Kopaczyńska-Pieczniak, [w:] A. Kidyba (red.), op. cit., s. 473.
[24] Zob. m.in. A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 1, Warszawa 2019, s. 303; S. Sołtysiński, [w:] S. Sołtysiński et al., op. cit., s. 467.
[25] Zob. m.in. S. Sołtysiński, [w:] S. Sołtysiński et al., op. cit., s. 466; M. Litwińska-Werner, [w:] S. Włodyka (red.), Prawo spółek handlowych, t. 2, Warszawa 2012, s. 422.