Zawieszenie działalności wykonywanej w formie kancelarii radcy prawnego w związku ze sprawowaniem opieki nad osobą z niepełnosprawnością

Przedmiotem artykułu jest analiza regulacji normatywnych odnoszących się do możliwości ustalenia prawa do świadczenia dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością w przypadku zawieszenia działalności gospodarczej prowadzonej przez radcę prawnego. Przedstawiono w nim zarówno sposoby wykonywania zawodu radcy prawnego, zawieszenie działalności wykonywanej w formie kancelarii radcy prawnego, jak i rodzaje świadczeń dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością, a także przesłanki determinujące możliwość ustalenia tych świadczeń.

1. Wstęp

W ostatnim czasie podnosi się konieczność zmian w zakresie regulacji normatywnych odnoszących się do wsparcia udzielanego przez państwo opiekunom osób z niepełnosprawnościami. Wskazuje się przy tym, że opiekę tę często sprawują osoby posiadające kompetencje, wykształcenie oraz potencjał do wykonywania pracy lub innej działalności zarobkowej w sposób, który nie utrudnia sprawowania opieki nad osobą z niepełnosprawnością. Podnosi się również, iż zmieniające się warunki świadczenia pracy, w tym dynamiczny rozwój nowoczesnych technologii umożliwiających prowadzenie aktywności zawodowej w zaciszu domowym, sprzyjają takiej organizacji pracy, która umożliwia łączenie obowiązków opiekuna osoby z niepełnosprawnością i aktywności zawodowej[1].

W aktualnym stanie normatywnym świadczenie opiekuńcze może być przyznane wyłącznie w przypadku, gdy opiekun osoby z niepełnosprawnością jest osobą nieaktywną zawodowo, gdyż ustalenie prawa do tego świadczenia determinowane jest niepodejmowaniem lub rezygnacją z zatrudnienia, lub innej pracy zarobkowej. Mając na uwadze powyższe, analizy wymaga, czy zawieszenie przez radcę prawnego działalności zawodowej prowadzonej w formie kancelarii prawnej wypełnia tę przesłankę, czy też jej ziszczenie musi wiązać się z zakończeniem działalności prowadzonej w tej formie. Nie można bowiem pomijać okoliczności, że podjęcie przedmiotowej opieki stanowi dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością sytuację nową i niepewną, której może on nie sprostać, a także, że często sprawowanie takiej opieki stanowi stan przejściowy, który trwa tak długo, jak możliwe jest jej sprawowanie w warunkach domowych. W takich przypadkach racjonalne jest czasowe zawieszenie przez radcę prawnego działalności zawodowej prowadzonej w formie kancelarii prawnej, a nie jej ostateczne zakończenie.

2. Prowadzenie kancelarii radcy prawnego
jako jeden ze sposobów wykonywania zawodu radcy prawnego

Zawód radcy prawnego ze względu na swoje szczególne znaczenie i konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu udzielanej pomocy prawnej może być wykonywany w formach wskazanych w art. 8 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych[2]. Radca prawny może zatem wykonywać zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie ustawy z 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej[3], a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej. Zaznaczenia wymaga, że radca prawny jest zobowiązany zawiadomić radę właściwej okręgowej izby radców prawnych o podjęciu wykonywania zawodu i formach jego wykonywania, o adresie i nazwie kancelarii lub spółki, a także o każdej zmianie tych informacji.

Niniejszy artykuł odnosi się do działalności wykonywanej w formie kancelarii radcy prawnego. Została ona zdefiniowana w regulaminie wykonywania zawodu radcy prawnego jako forma wykonywania zawodu we własnym imieniu i na własny rachunek przez radcę prawnego prowadzącego działalność gospodarczą[4]. Zaznaczenia wymaga przy tym, że przez działalność gospodarczą rozumieć należy zorganizowaną działalność zarobkową, wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły[5]. Z kolei przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą.

Sytuację prawną przedsiębiorców, w tym będących radcami prawnymi, poddano regulacji w przepisach ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców[6]. Osoba wykonująca we własnym imieniu i indywidualnie zawód radcy prawnego w sposób zorganizowany i ciągły (prowadząc kancelarię radcy prawnego) jest bowiem przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów przywołanej powyżej ustawy[7], a w konsekwencji ciąży na niej wiele obowiązków określonych w tej ustawie. Podkreślenia wymaga przy tym, że w sytuacji, gdy przepis odrębnej ustawy stanowi, że dany rodzaj działalności jest działalnością regulowaną, a taką jest świadczenie usług przez radcę prawnego, przedsiębiorca może ją wykonywać, jeżeli spełnia określone tam szczególne warunki i uzyskał wpis w rejestrze działalności regulowanej[8]. Na podstawie przepisów regulujących daną działalność gospodarczą organ prowadzący rejestr działalności regulowanej dokonuje wpisu na wniosek przedsiębiorcy po złożeniu przez niego oświadczenia o spełnieniu warunków wymaganych do jej wykonywania[9].

Mając na uwadze przedmiot niniejszego artykułu, wskazać należy, że działalność gospodarcza prowadzona w formie kancelarii radcy prawnego może zostać zawieszona. Zawieszenie to należy przy tym rozumieć jako czasowe wstrzymanie aktywności ekonomicznej przedsiębiorcy wykonującego działalność gospodarczą[10]. Jak bowiem wskazano w przepisach pr.przeds., przedsiębiorca, który nie zatrudnia pracowników, może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej[11]. Z uprawnienia tego może skorzystać również przedsiębiorca zatrudniający wyłącznie pracowników przebywających na urlopie macierzyńskim, wychowawczym lub rodzicielskim[12].

Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej może nastąpić na czas nieokreślony lub określony, lecz okres ten nie może być krótszy niż 30 dni[13]. Nie obowiązuje także ograniczenie dotyczące możliwości zawieszenia działalności przed dniem złożenia wniosku. Okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej rozpoczyna się od dnia wskazanego we wniosku o wpis informacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej i trwa do dnia wskazanego w tym wniosku albo we wniosku o wznowienie wykonywania działalności gospodarczej, albo do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego[14].

Przedsiębiorca, który zawiesza prowadzoną działalność, uzyskuje szczególny status. Z jednej strony w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej nie może on jej wykonywać i osiągać z tego tytułu bieżących przychodów, z drugiej zaś zachowuje szereg uprawnień. W szczególności przedsiębiorca taki: może wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, w tym rozwiązywania zawartych wcześniej umów; może przyjmować należności i jest obowiązany regulować zobowiązania, powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej; może zbywać własne środki trwałe i wyposażenie; ma prawo albo obowiązek uczestniczyć w postępowaniach sądowych, postępowaniach podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością gospodarczą wykonywaną przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej; wykonuje wszelkie obowiązki nakazane przepisami prawa; może osiągać przychody finansowe, także z działalności prowadzonej przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej; może zostać poddany kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą; może powołać albo odwołać zarządcę sukcesyjnego[15]. Zawieszenie działalności gospodarczej to bowiem – jak wskazuje się w orzecznictwie – nadal formalne istnienie przedsiębiorstwa[16].

Zawieszenie działalności gospodarczej prowadzonej przez radcę prawnego w formie kancelarii prawnej ma charakter tymczasowy. Jest nakierowane jedynie na czasowe zaprzestanie wykonywania czynności i – choć nie jest wykluczone, że zawieszenie skutkować będzie zakończeniem takiej działalności i wykreśleniem z rejestru przedsiębiorców – wskazuje, że w przyszłości przedmiotowa działalność zostanie ponownie podjęta[17].

3. Niepodejmowanie albo rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jako przesłanka ustalenia świadczenia dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością

Aktualnie w obrocie prawnym pozostają trzy rodzaje świadczeń dla opiekunów osób legitymujących się orzeczeniem o niepełnosprawności. W przepisach ustawy z 23 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych[18] ujęto bowiem dwa rodzaje takich świadczeń opiekuńczych: świadczenie pielęgnacyjne oraz specjalny zasiłek opiekuńczy[19], w u.w.z.o. uregulowano zaś instytucję zasiłku dla opiekuna.

Pierwsze ze świadczeń skierowanych do opiekunów, czyli świadczenie pielęgnacyjne, zostało wprowadzone przez ustawodawcę w celu udzielenia materialnego wsparcia – rezygnującym z aktywności zawodowej – osobom opiekującym się niepełnosprawnymi, a regulację w tym zakresie ustawodawca ujął w art. 17 u.ś.r. W związku z koniecznością dostosowania rozwiązań systemowych do potrzeb społecznych i możliwości finansowych państwa regulacja ta – przepisami ustawy z 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw[20] – została istotnie zmieniona z dniem 1 stycznia 2013 r. poprzez wskazanie, że przedmiotowe świadczenie przysługuje wyłącznie wówczas, gdy niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia albo w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia[21]. Przepisami przywołanej ustawy z dniem 1 styczna 2013 r. wprowadzono również nowy rodzaj świadczenia opiekuńczego[22], czyli specjalny zasiłek opiekuńczy, a jednocześnie ustanowiono okres przejściowy uprawniający osoby, które nabyły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2013 r., do otrzymywania go przez okres sześciu miesięcy od dnia jej wejścia w życie, tj. do dnia 30 czerwca 2013 r.[23] Po tej dacie decyzje przyznające prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, które zostały wydane na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2013 r., miały wygasnąć z mocy prawa[24]. Przywołane regulacje ustawy nowelizującej u.ś.r. 2012 Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z Konstytucją RP i wskazał konieczność przywrócenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osobom, które utraciły go od 1 lipca 2013 r.[25] W konsekwencji powyższego – ustawą z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów[26] wprowadzono zasiłek dla opiekuna, czyli nowe świadczenie przysługujące osobie, która utraciła prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z upływem pierwszego półrocza 2013 r. w związku z wygaśnięciem z mocy prawa decyzji przyznającej jej to prawo.

Mając na uwadze powyższe, wskazać należy, że zgodnie z aktualnie obowiązującymi regulacjami normatywnymi w tym zakresie wszystkie wskazane świadczenia mogą zostać przyznane opiekunowi osoby z niepełnosprawnością, który – w związku ze sprawowaniem opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki, lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji – nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej[27].

Zaznaczenia wymaga przy tym, że świadczenie pielęgnacyjne może zostać przyznane – przy braku negatywnych przesłanek jego ustalenia[28] – matce albo ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka, osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej[29], innej osobie, na której zgodnie z przepisami ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy[30] ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności[31]. W założeniu ustawodawcy przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego od 1 stycznia 2013 r. miało być determinowane momentem powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki, co – jak już wskazano powyżej – Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z Konstytucją RP, a jednocześnie niewarunkowane dochodem rodziny[32]. Nadto wysokość tego świadczenia ustawodawca ustanowił w kwocie znacząco wyższej niż pozostałych świadczeń opiekuńczych. Aktualnie świadczenie pielęgnacyjne przysługuje bowiem w wysokości 2119,00 zł miesięcznie[33], a jego kwota podlega corocznej waloryzacji[34].

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje natomiast – przy braku negatywnych przesłanek jego ustalenia[35] – bądź osobie, na której zgodnie z przepisami k.r.o. ciąży obowiązek alimentacyjny, bądź małżonkowi osoby z niepełnosprawnością[36]. Przyznanie przedmiotowego świadczenia w wysokości 620,00 zł miesięcznie[37] uzależnione jest – inaczej niż w przypadku świadczenia pielęgnacyjnego – od wysokości dochodu[38] liczonego łącznie dla rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki[39].

Zasiłek dla opiekuna przysługuje zaś osobie, która – w związku z wygaśnięciem z mocy prawa decyzji przyznającej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego – utraciła prawo do przedmiotowego świadczenia od 1 lipca 2013 r.[40], a spełniała warunki do jego otrzymania określone w u.ś.r. w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2012 r.[41] Nadto – jeżeli opiekunem osoby z niepełnosprawnością jest rolnik, małżonek rolnika lub domownik w rozumieniu przepisów ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników[42] – przedmiotowe świadczenie przysługuje w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego albo wykonywania pracy w takim gospodarstwie[43], co potwierdza złożenie stosownego oświadczenia[44]. Aktualnie zasiłek dla opiekuna wynosi 620,00 zł miesięcznie[45], a kwota ta odpowiada wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego[46].

4. Zawieszenie działalności prowadzonej w formie kancelarii radcy prawnego a możliwość ustalenia świadczenia dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością

Ustalenie opisanych powyżej świadczeń dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością – jak już wskazano powyżej – determinowane jest niepodejmowaniem albo rezygnacją z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Z założenia bowiem świadczenia te mają charakter rekompensaty za rezygnację z aktywności zawodowej w związku ze sprawowaniem opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Wydaje się zatem, iż bezspornie powinien istnieć związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy rezygnacją z aktywności zawodowej a podjęciem opieki nad osobą z niepełnosprawnością[47].

Mając na uwadze powyższe, należy wskazać, że – zgodnie z definicją ujętą w art. 3 pkt 22 u.ś.r. – przez zatrudnienie lub inną pracę zarobkową należy rozumieć między innymi prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, a jako taką – zgodnie z tym, co wskazano powyżej – postrzegać należy również działalność zawodową radcy prawnego prowadzoną w formie kancelarii. Odpowiedzi wymaga zatem pytanie, czy zawieszenie przez radcę prawnego działalności prowadzonej w formie kancelarii prawnej może być uznane za realizację przesłanki uprawniającej do ustalenia świadczenia dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością. W tym zakresie prezentowane są bowiem dwa przeciwstawne stanowiska. Według pierwszego z nich pojęcie rezygnacji z zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej należy wykładać w sposób ścisły, a to dlatego, że wiąże się ono z określonymi stosunkami prawnymi, a nieokolicznościami faktycznymi. Uzasadniając to stanowisko, podnosi się, że osoba, która jedynie zawiesiła działalność gospodarczą, nie wykreślając jej ze stosownego rejestru, nie spełnia warunku rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, albowiem nadal jest przedsiębiorcą, składa deklaracje, wypełnia obowiązki związane z czynnościami do dnia jej zawieszenia, mimo że nie świadczy swoich usług i nie otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenia[48].

Według drugiego stanowiska zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej wypełnia zaś przesłankę rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Na poparcie tego stanowiska wskazuje się, że zgodnie z art. 25 ust. 1 pr.przeds. wokresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczejprzedsiębiorcaniemożewykonywać działalności gospodarczeji osiągać bieżących przychodów z pozarolniczejdziałalności gospodarczej. W związku z tym – jak wskazuje się w orzecznictwie sądów administracyjnych – zawieszenie działalności gospodarczej należy zatem uznać za faktyczną rezygnację z jej wykonywania[49].

Mając na uwadze powyższe, zauważenia wymaga, że radca prawny, który zawiesza prowadzenie działalności gospodarczej w formie kancelarii prawnej, nie traci jednocześnie prawa do wykonywania zawodu, gdyż to wymaga złożenia odrębnego wniosku do właściwej okręgowej izby radców prawnych o skreślenie z listy radców prawnych[50]. W naszej ocenie nie jest to jednak okoliczność, która stoi w sprzeczności z możliwością uznania, że zawieszenie działalności kancelarii radcy prawnego wypełnia przesłankę rezygnacji z zatrudnienia lubinnej pracy zarobkowej. Przemawia za tym kilka argumentów. W pierwszej kolejności należy ponownie zwrócić uwagę na cel przedmiotowych świadczeń opiekuńczych, którym jest materialne wsparcie osób, które rezygnują z aktywności zawodowej, by opiekować się osobą z niepełnosprawnością. Tym samym przywołane powyżej świadczenia mają zastąpić dochód wynikający z działalności zarobkowej, której nie może podjąć osoba sprawująca opiekę. Stanowią one zatem rekompensatę za utracenie możliwości zarobkowania i wsparcie osób przyjmujących na siebie realizację obowiązków spoczywających na państwie kosztem własnych możliwości działalności zawodowej[51]. Osoba zawieszająca działalność gospodarczą znajduje się właśnie w takiej sytuacji, czyli traci swoje możliwości zarobkowe. Zawieszenie działalności gospodarczej należy zatem uznać jako faktyczną rezygnację z jej wykonywania. Zawieszenie takie – jak wskazuje się w literaturze – należy bowiem traktować jako przerwę w prowadzeniu działalności gospodarczej, która została wymuszona okolicznościami uniemożliwiającymi jej prowadzenie w sposób zorganizowany i ciągły dla realizacji celu zarobkowego[52].

Mając zatem w szczególności na uwadze, że w trakcie zawieszenia działalności wykonywanej w formie kancelarii radca prawny – choć może realizować pewne czynności typowe dla przedsiębiorcy – nie prowadzi działalności zawodowej i nie uzyskuje z tego tytułu dochodów, przyjąć należy spełnienie przesłanki rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, która warunkuje możliwość ustalenia opisanych powyżej świadczeń dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością. Należy przy tym poczynić jednak zastrzeżenie, że radca prawny zawieszający działalność gospodarczą prowadzoną w formie kancelarii prawnej jest zobligowany jednocześnie do zaprzestania prowadzenia jakiejkolwiek innej działalności zarobkowej.

Za przyjęciem, że zawieszenie działalności gospodarczej spełnia przesłankę warunkującą możliwość ustalenia opisanych powyżej świadczeń dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością przemawia również zasada równości wobec prawa ujęta w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wielokrotnie podnoszono, że zasada równości polega na tym, że wszystkie podmioty prawa (adresaci norm prawnych), charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu, mają być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez różnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących[53]. Radca prawny zawieszający działalność prowadzoną w formie kancelarii znajduje się bowiem – mając na uwadze brak uzyskiwania przez niego dochodu – w identycznej sytuacji jak podmiot, który tę działalność likwiduje. Rekompensata utraconego zarobku stanowi zaś – jak już podniesiono to powyżej – ratio legis ustalenia opisanych powyżej świadczeń dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością. Brak jest zatem uzasadnienia, aby opisane powyżej sytuacje traktować w sposób odmienny.

W orzecznictwie podnosi się również, że za szerokim rozumieniem przepisów regulujących przyznanie świadczeń dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością przemawia wykładnia prokonstytucyjna. Należy uznać, że zasada sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji RP) oraz zasada obowiązku udzielania szczególnej pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej (art. 71 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji RP) i osobom z niepełnosprawnością (art. 69 Konstytucji RP) nakazują wykładać przepisy regulujące przyznanie tych świadczeń, tak by wspierać osoby podejmujące się opieki nad osobą z niepełnosprawnością i, w konsekwencji, nie przyjmować formalistycznego rozumienia przesłanki rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jako warunku uzyskania analizowanych świadczeń[54].

5. Podsumowanie i wnioski

Analiza przywołanych powyżej przepisów wskazuje, że zawieszenie przez radcę prawnego działalności zawodowej prowadzonej w formie kancelarii prawnej wypełnia przesłankę rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Jeśli zatem osoba taka nie podejmuje innego zatrudnienia lub pracy zarobkowej, to – przy zastrzeżeniu spełniania pozostałych przesłanek ustawowych – możliwe jest ustalenie na jej rzecz jednego z opisanych powyżej świadczeń dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością. W trakcie zawieszenia działalności zawodowej prowadzonej w formie kancelarii prawnej radca prawny nie prowadzi bowiem działalności zawodowej i nie uzyskuje z tego tytułu dochodów, a istota świadczeń dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością sprowadza się do zrekompensowania zarobku utraconego w związku ze sprawowaniem opieki. W związku z powyższym – w kontekście weryfikacji przesłanki rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej – nie może mieć znaczenia okoliczność, że w trakcie zawieszenia działalności prowadzonej w formie kancelarii prawnej radca prawny jest zobligowany podejmować pewne czynności typowe dla przedsiębiorcy. Przyjęcie odmiennej wykładni przedstawionych regulacji jest bowiem trudne do pogodzenia z założeniami systemu świadczeń opiekuńczych, a także przywołanymi powyżej zasadami ujętymi w Konstytucji RP.

Bibliografia

Literatura

Koroluk S., Cechy działalności gospodarczej w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, [w:] A. Powałowski, S. Koroluk, Podejmowanie działalności gospodarczej w świetle regulacji prawnych, Bydgoszcz–Gdańsk 2005.

Kosikowski C., Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej, Warszawa 2010.

Małysa-Sulińska K., Ekspertyza prawna dotycząca rozwiązań normatywnych w zakresie przesłanki ustalenia prawa do świadczenia dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością, odnoszącej się do niepodejmowania albo rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, Kancelaria Senatu 2022.

Małysa-Sulińska K., Wygaśnięcie decyzji o przyznaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego jako przesłanka ustalenia prawa do zasiłku dla opiekuna, „Casus” 2015, nr 76.

Mihułka T., Warchoł M., Ustawa – Prawo przedsiębiorców, [w:] Konstytucja biznesu, red. A. Borkowski, dodatek do „Dziennika Gazety Prawnej”, Warszawa 2018.

Piszcz A., Zawieszenie i wznowienie wykonywania działalności gospodarczej, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2009, nr 10.

Powałowski A., Ocena regulacji prawnej zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2010, nr 2A.

Powałowski A., Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej, [w:] Leksykon prawa gospodarczego publicznego, red. A. Powałowski, Warszawa 2015.

Ustawa o świadczeniach rodzinnych. Komentarz, red. K. Małysa-Sulińska, A. Kawecka, J. Sapeta, Warszawa 2015.

Walaszek-Pyzioł A., Swoboda działalności gospodarczej. Studium prawne, Kraków 1994.

Waligórski M.A., Prawo przedsiębiorcy do zawieszania i wznawiania wykonywania działalności gospodarczej, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2009, nr 8.

Świadczenia rodzinne. Komentarz, red. P. Rączka i in., Warszawa 2021.

Akty prawne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483).

Rozporządzenie Rady Ministrów z 13 sierpnia 2021 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny i specjalny zasiłek opiekuńczy, wysokości świadczeń rodzinnych oraz wysokości zasiłku dla opiekuna (Dz.U. z 2021 r. poz. 1481).

Ustawa z 23 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 615 ze zm.).

Ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.).

Ustawa z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz.U. z 2014 r. poz. 567).

Ustawa z 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2020 r. poz. 823 ze zm.).

Ustawa z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 75 ze zm.).

Ustawa z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021 r. poz. 162 ze zm.).

Ustawa z 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 1548 ze zm.).

Ustawa z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2022 r. poz. 447).

Orzeczenia

Wyrok TK z 17 maja 1999 r., P 6/98, OTK 1999, nr 4, poz. 76.

Wyrok TK z 18 grudnia 2000 r., K 10/00, OTK 2000, nr 8, poz. 298.

Wyrok TK z 18 marca 2014 r., SK 53/12, OTK-A 2014, nr 3, poz. 32.

Wyrok TK z 20 października 1998 r., K 7/98, OTK 1998, nr 6, poz. 96.

Wyrok TK z 21 maja 2002 r., K 30/01, OTK-A 2002, nr 3, poz. 32.

Wyrok TK z 21 października 2014 r., K 38/13, OTK-A 2014 nr 9 poz. 104.

Wyrok TK z 28 maja 2002 r., P 10/01, OTK-A 2002, nr 3, poz. 35.

Wyrok TK z 4 stycznia 2000 r., K 18/99, OTK 2000, nr 1, poz. 1.

Wyrok TK z 5 grudnia 2013 r., K 27/13, Dz.U. poz. 1557.

Wyrok TK z 6 maja 1998 r., K 37/97, OTK 1998, nr 3, poz. 33.

Wyrok TK z 9 marca 1988 r., U 7/87, OTK 1988, nr 1, poz. 1.

Wyrok NSA z 10 sierpnia 2020 r., I OSK 467/20, LEX nr 3046201.

Wyrok NSA z 16 listopada 2006 r., II FSK 1375/05, LEX nr 291825.

Wyrok NSA z 20 września 2007 r., II FSK 1028/06, LEX nr 377519.

Wyrok NSA z 26 stycznia 2022 r., I OSK 923/21, LEX nr 332276.

Wyrok WSA we Wrocławiu z 4 sierpnia 2016 r., I SA/Wr 483/16, LEX nr 2100254.

Wyrok WSA we Wrocławiu z 9 stycznia 2020 r., IV SA/Wr 445/19, LEX nr 3010895.

Wyrok WSA w Białymstoku z 19 lutego 2019 r., II SA/Bk 820/18, LEX nr 2636594.

Wyrok WSA w Gdańsku z 27 stycznia 2016 r., I SA/Gd 1725/15.

Wyrok WSA w Gliwicach z 10 lipca 2021 r., II Sa/Gl 569/21, LEX nr 3225838.

Wyrok WSA w Gliwicach z 10 września 2021 r., II SA/Gl 569/21, LEX nr 3225838.

Wyrok WSA w Gliwicach z 25 listopada 2019 r., II SA/Gl 970/19, LEX nr 2761325.

Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 2 września 2021 r., II SA/Go 568/21, LEX nr 3225411.

Wyrok WSA w Kielcach z 11 marca 2010 r., I SA/Ke 131/10.

Wyrok WSA w Krakowie z 24 czerwca 2008 r., I SA/Kr 671/07.

Wyrok WSA w Poznaniu z 25 maja 2017 r., III SA/Po 150/17, LEX nr 2306735.

Wyrok WSA w Warszawie z 27 lutego 2019 r., I SA/Wa 2234/18, LEX nr 3012798.

Wyrok WSA w Warszawie z 27 września 2012 r., I SA/Wa 1596/12, LEX nr 1232715.

Wyrok WSA w Warszawie z 29 października 2008 r., III SA/Wa 962/08.

Wyrok WSA w Łodzi z 17 stycznia 2019 r., II SA/Łd 1058/18, LEX nr 2619142.

Wyrok WSA w Łodzi z 29 stycznia 2021 r., II SA/Łd 337/20, LEX nr 3121137.

---

[1]  Zob. uzasadnienie inicjatywy ustawodawczej Senatu RP X kadencji dotyczącej projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych, druk nr 273, https://www.senat.gov.pl/prace/druki/record,11138.html.

[2]  T.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1166 ze zm. (dalej: u.r.p.).

[3]  Dz.U. z 2020 r. poz. 823 (dalej: u.ś.p.z.p.p.).

[4]  Zob. § 2 pkt 5 załącznika do uchwały nr 94/IX/2015 Krajowej Rady Radców Prawnych z 13 czerwca 2015 r., https://www.oirpwarszawa.pl/wp-content/uploads/2014/06/Uchwa%C5%82a-Nr-94-IX-2015-­KRRP-z-13.05.2015-r.-w-spr.-Regulaminu-wykonywania-zawodu-radcy-prawnego.pdf.

[5]  Zob.: A. Walaszek-Pyzioł, Swoboda działalności gospodarczej. Studium prawne,Kraków 1994, s. 30–32; C. Kosikowski, Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej,Warszawa 2010, s. 215; S. Koroluk, Cechy działalności gospodarczej w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, [w:] A. Powałowski, S. Koroluk, Podejmowanie działalności gospodarczej w świetle regulacji prawnych,Bydgoszcz–Gdańsk 2005, s. 33; uchwała SN z 30 listopada 1992 r., III CZP 134/92, OSNCP 1993/5, poz. 79.

[6]  Dz.U. z 2021 r. poz. 162 ze zm. (dalej: pr.przeds.).

[7]  T. Mihułka, M. Warchoł, Ustawa – Prawo przedsiębiorców, [w:] Konstytucja biznesu,red. A. Borkowski, dodatek do „Dziennika Gazety Prawnej”, Warszawa 2018, s. 17; wyroki: Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 września 2007 r., II FSK 1028/06, LEX nr 377519; z 16 listopada 2006 r., II FSK 1375/05, LEX nr 291825 oraz wyroki: Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 24 czerwca 2008 r., I SA/Kr 671/07; WSA w Warszawie z 29 października 2008 r., III SA/Wa 962/08, WSA w Kielcach z 11 marca 2010 r., I SA/Ke 131/10 oraz WSA w Gdańsku z 27 stycznia 2016 r., I SA/Gd 1725/15 (wyrok WSA we Wrocławiu z 4 sierpnia 2016 r., I SA/Wr 483/16, LEX nr 2100254).

[8]   Zob. art. 43 ust. 1 pr.przeds.

[9]   Zob. art. 43 ust. 2 pr.przeds.

[10] A. Powałowski, Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej, [w:] Leksykon prawa gospodarczego publicznego, red. A. Powałowski, Warszawa 2015, s. 376.

[11] Zob. art. 22 ust. 1 pr.przeds.

[12] Zob. art. 22 ust. 2 pr.przeds.

[13] Zob. art. 23 ust. 1 pr.przeds.

[14] Zob. art. 24 ust. 2 pr.przeds.

[15] Zob.: A. Piszcz, Zawieszenie i wznowienie wykonywania działalności gospodarczej, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2009, nr 10, s. 27–32; M.A. Waligórski, Prawo przedsiębiorcy do zawieszania i wznawiania wykonywania działalności gospodarczej, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2009, nr 8, s. 2–10.

[16] Zob. wyrok WSA w Poznaniu z 25 maja 2017 r., III SA/Po 150/17, LEX nr 2306735.

[17] Por. A. Powałowski, Ocena regulacji prawnej zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2010, nr 2, s. 339–348.

[18] Dz.U. z 2022 r. poz. 615 ze zm. (dalej: u.ś.r.).

[19] Zob. art. 2 pkt 2 u.ś.r. Ustawodawca wyróżnia nadto jeszcze jeden rodzaj świadczenia opiekuńczego – zasiłek pielęgnacyjny – ale jest to świadczenie związane z osobą świadczeniobiorcy, a przyznawane w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (szerzej na temat zasiłku pielęgnacyjnego zob. A. Kawecka, [w:] Ustawa o świadczeniach rodzinnych. Komentarz, red. K. Małysa-Sulińska, A. Kawecka, J. Sapeta, Warszawa 2015, s. 241 i n.).

[20] Dz.U. poz. 1548 ze zm. (dalej: ustawa nowelizująca u.ś.r. 2012).

[21] Zob. art. 17 ust. 1b u.ś.r. Zauważenia wymaga przy tym, że – wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r., K 38/13 – przepis ten w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, został uznany za niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.

[22] Do końca 2012 r. art. 2 pkt 2 u.ś.r. wyróżniał dwa rodzaje świadczeń opiekuńczych, a to: zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne.

[23] Zob. art. 11 ust. 1 ustawy nowelizującej u.ś.r. 2012.

[24] Zob. art. 11 ust. 3 ustawy nowelizującej u.ś.r. 2012.

[25] Zob. wyrok TK z 5 grudnia 2013 r., K 27/13, Dz.U. poz. 1557, w którym przepisy art. 11 ust. 1 i 3 ustawy nowelizującej u.ś.r. 2012 zostały uznane za niezgodne z art. 2 Konstytucji RP.

[26] Dz.U. poz. 567 (dalej: u.w.z.o.).

[27] Zauważenia wymaga przy tym, że podnosi się brak zasadności uzależniania przyznania świadczenia dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością od niepodejmowania lub rezygnacji przez niego z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej (zob. inicjatywę ustawodawczą Senatu RP X kadencji dotyczącą projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych, druk nr 273, https://www.senat.gov.pl/prace/druki/record,11138.html). Szerzej na ten temat zob. K. Małysa-Sulińska, Ekspertyza prawna dotycząca rozwiązań normatywnych w zakresie przesłanki ustalenia prawa do świadczenia dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością, odnoszącej się do niepodejmowania albo rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, Kancelaria Senatu 2022, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatekspertyzy/6501/plik/oe-420.pdf.

[28] Negatywne przesłanki ustalenia prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego zostały ujęte w art. 17 ust. 5 u.ś.r. (na ten temat zob.: A. Kawecka, K. Małysa-Sulińska, [w:] Ustawa o świadczeniach rodzinnych…,s. 281 i n.; B. Chludziński, [w:] Świadczenia rodzinne. Komentarz, red. P. Rączka, Warszawa 2021, s. 438 i n.).

[29] Dz.U. z 2022 r. poz. 447 (dalej: u.w.r.p.z.).

[30] T.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359. (dalej: k.r.o.).

[31] Zob. art. 17 ust. 1 u.ś.r. Zob. również art. 17 ust. 1a u.ś.r., zgodnie z którym wskazano przesłanki warunkujące przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego osobom innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki (na ten temat zob. A. Kawecka, K. Małysa-Sulińska, [w:] Ustawa o świadczeniach rodzinnych…, s. 272 i n.).

[32] Szerzej na temat świadczenia pielęgnacyjnego zob. A. Kawecka, K. Małysa-Sulińska, [w:] Ustawa o świadczeniach rodzinnych…, Warszawa 2015, s. 269 i n.

[33] Zob. obwieszczenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 27 października 2021 r. w sprawie wysokości świadczenia pielęgnacyjnego w roku 2022, M.P. z 2021 r. poz. 1021.

[34] Zgodnie z art. 17 ust. 3a kwota świadczenia pielęgnacyjnego podlega corocznej waloryzacji od 1 stycznia, a – jak wskazano w art. 17 ust. 3b u.ś.r. – waloryzacja polega na zwiększeniu kwoty świadczenia pielęgnacyjnego o wskaźnik waloryzacji. Wskaźnikiem waloryzacji jest procentowy wzrost minimalnego wynagrodzenia za pracę, o którym mowa w ustawie z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2020 r. poz. 2207), obowiązującego na dzień 1 stycznia roku, w którym jest przeprowadzana waloryzacja, w stosunku do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującej w dniu 1 stycznia roku poprzedzającego rok, w którym jest przeprowadzana waloryzacja.

[35] Negatywne przesłanki ustalenia prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego zostały ujęte w art. 16a ust. 8 u.ś.r. (na ten temat zob.: A. Kawecka, K. Małysa-Sulińska, [w:] Ustawa o świadczeniach rodzinnych…, s. 261 i n.; B. Chludziński, [w:] Świadczenia rodzinne…, s. 415 i n.).

[36] Zob. art. 16a ust. 1 u.ś.r. (na ten temat zob. A. Kawecka, K. Małysa-Sulińska, [w:] Ustawa o świadczeniach rodzinnych…,s. 255 i n.).

[37] Zob. § 1 pkt 14 rozporządzenia Rady Ministrów z 13 sierpnia 2021 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny i specjalny zasiłek opiekuńczy, wysokości świadczeń rodzinnych oraz wysokości zasiłku dla opiekuna, Dz.U. poz. 1481.

[38] Zgodnie z art. 16a ust. 2 u.ś.r. dochód ten w przeliczeniu na osobę nie może przekroczyć kwoty, o której mowa w art. 5 ust. 2 u.ś.r., przy czym przepisy ust. 4–9 tego artykułu stosuje się odpowiednio.

[39] Szerzej na temat specjalnego zasiłku opiekuńczego zob.: A. Kawecka, K. Małysa-Sulińska, [w:] Ustawa o świadczeniach rodzinnych…, s. 254 i n.; B. Chludziński, [w:] Świadczenia rodzinne…, s. 400 i n.

[40] Zob. art. 2 ust. 1 u.w.z.o.

[41] Zob. art. 2 ust. 2 u.w.z.o. Na temat regulacji art. 17 ust. 1 u.ś.r. w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2012 r. zob. K. Małysa-Sulińska, Wygaśnięcie decyzji o przyznaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego jako przesłanka ustalenia prawa do zasiłku dla opiekuna, „Casus” 2015, nr 76, s. 40.

[42] Dz.U. z 2021 poz. 266 ze zm.

[43] Zob. art. 3 ust. 1 u.w.z.o.

[44] Zgodnie z art. 3 ust. 2 u.w.z.o. zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa rolnego lub zaprzestanie wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym potwierdza się stosownym oświadczeniem złożonym pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”, przy czym klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

[45] Zob. § 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 13 sierpnia 2021 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny i specjalny zasiłek opiekuńczy, wysokości świadczeń rodzinnych oraz wysokości zasiłku dla opiekuna, Dz.U. poz. 1481.

[46] Szerzej na temat zasiłku dla opiekuna zob.: K. Małysa-Sulińska, Wygaśnięcie decyzji o…, s. 36 i n.

[47] Por. A. Kawecka, K. Małysa-Sulińska, [w:] Ustawa o świadczeniach rodzinnych…, s. 256–257.

[48] Zob.: stanowisko samorządowego kolegium odwoławczego przedstawione m.in. w wyroku WSA w Gliwicach z 10 września 2021 r., II SA/Gl 569/21, LEX nr 3225838 czy w wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 2 września 2021 r., II SA/Go 568/21, LEX nr 3225411. Warto dodatkowo wskazać, że argumentów za tym stanowiskiem dostarcza również ocena spełnienia przesłanki rezygnacji z zatrudnienia na gruncie stosunku pracy. NSA wskazał, że względy systemowe nie dają podstaw do przyjęcia, że w zamiarze ustawodawcy leżało utożsamienie utraty dochodów z tytułu zatrudnienia z zaprzestaniem wykonywaniapracy. Przeczy temufakt, że ustawa zna pojęcie utraty dochodu. W szczególności jest niąutrata dochodu spowodowana uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego, a sytuacja ta nie jest tożsama z utratą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. W kwestii wykładni art. 3 pkt 22 u.ś.r. Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że definicja zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej służy określeniu podstaw prawnych, na jakich praca może być wykonywana, i łączy definiowane pojęcie z określonymi stosunkami prawnymi, a nieokolicznościami faktycznymi, w szczególności z faktycznym wykonywaniemczynności zawodowych, świadczeniem usług czyfaktycznymprowadzeniemdziałalności gospodarczej(zob. wyrok NSA z 10 sierpnia 2020 r., I OSK 467/20,LEX nr 3046201).

[49] Zob.: wyrok WSA w Warszawie z 27 września 2012 r., I SA/Wa 1596/12, LEX nr 1232715; wyrok WSA w Warszawie z 27 lutego 2019 r., I SA/Wa 2234/18, LEX nr 3012798; wyrok WSA w Gliwicach z 10 lipca 2021 r., II Sa/Gl 569/21, LEX nr 3225838; wyrok WSA w Łodzi z 29 stycznia 2021 r., II SA/Łd 337/20, LEX nr 3121137. Por. też A. Kawecka, K. Małysa-Sulińska, [w:] Ustawa o świadczeniach rodzinnych…, s. 279.

[50] Skreślenie z listy radców prawnych – zgodnie z art. 29 u.r.p. – może nastąpić również w wypadku choćby częściowego ograniczenia zdolności do czynności prawnych, utraty z mocy wyroku sądowego praw publicznych, nieuiszczania składek członkowskich za okres dłuższy niż jeden rok, śmierci radcy prawnego, orzeczenia dyscyplinarnego lub wyroku sądowego o pozbawieniu prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego. Rada okręgowej izby radców prawnych – jak wskazano w art. 29¹ u.r.p. – podejmuje uchwałę w sprawie skreślenia z listy radców prawnych w terminie 30 dni od powzięcia wiadomości o zaistnieniu zdarzenia uzasadniającego tę czynność.

[51] Por.: A. Kawecka, K. Małysa-Sulińska, [w:] Ustawa o świadczeniach rodzinnych…, s. 270; B. Chludziński, [w:] Świadczenia rodzinne…, s. 423. Zob. też: wyrok WSA we Wrocławiu z 9 stycznia 2020 r., IV SA/Wr 445/19, LEX nr 3010895; wyrok WSA w Łodzi z 17 stycznia 2019 r., II SA/Łd 1058/18, LEX nr 2619142; wyrok WSA w Białymstoku z 19 lutego 2019 r., II SA/Bk 820/18, LEX nr 2636594; wyrok WSA w Gliwicach z 25 listopada 2019 r., II SA/Gl 970/19, LEX nr 2761325.

[52] M. Waligórski, Prawo przedsiębiorcy do zawieszania i wznawiania wykonywania działalności gospodarczej, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2009, nr 8, teza nr 1.

[53] Zob.: wyrok TK z 9 marca 1988 r., U 7/87, OTK 1988, nr 1, poz. 1. Por. też: wyrok TK z 6 maja 1998 r., K 37/97, OTK 1998, nr 3, poz. 33; wyrok TK z 20 października 1998 r., K 7/98, OTK 1998, nr 6, poz. 96; wyrok TK z 17 maja 1999 r., P 6/98, OTK 1999, nr 4, poz. 76; wyrok TK z 4 stycznia 2000 r., K 18/99, OTK 2000, nr 1, poz. 1; wyrok TK z 18 grudnia 2000 r., K 10/00, OTK 2000, nr 8, poz. 298; wyrok TK z 21 maja 2002 r., K 30/01, OTK-A 2002, nr 3, poz. 32; wyrok TK z 28 maja 2002 r., P 10/01, OTK-A 2002, nr 3, poz. 35 oraz wyrok TK z 18 marca 2014 r., SK 53/12, OTK-A 2014, nr 3, poz. 32.

[54] Zob. wyrok NSA z 26 stycznia 2022 r., I OSK 923/21, LEX nr 3322769.