Orzecznictwo Sądu Najwyższego

Judicial Decisions of the Supreme Court

Contrary to lawmakers’ intentions, issues concerning employee pay are much more frequently regulated by remuneration by-laws than by collective labor agreements. Despite the significant role these legal instruments play, it has not been clear whether employers may independently revoke remuneration by-laws in the event of opposition from trade unions operating in a work establishment, or whether they become ‘perpetual’ legal instruments in the absence of a consensus. Of no less importance – though in the area of civil law – is the position taken by the Supreme Court on the expiration of separate ownership of premises upon the lapse of the established time limit for perpetual usufruct of land on which the premises are located. Also significant is the Supreme Court’s holding that in disciplinary proceedings against legal advisers or trainee legal advisers, a complaint may be filed with the Supreme Court against a judgment of a court of appeal reversing and remanding a previous judgment.

Keywords: remuneration by-laws, separate ownership of premises, perpetual usufruct, disciplinary proceedings against legal advisers, complaint against a judgment of a court of appeal reversing and remanding a previous judgment in criminal proceedings

Słowa kluczowe: regulamin wynagradzania, prawo do odrębnej własności lokalu, użytkowanie wieczyste, postępowanie dyscyplinarne wobec radców prawnych, skarga na wyrok kasatoryjny sądu odwoławczego w postępowaniu karnym

Sprawy z zakresu prawa pracy ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych

Pomimo sprzeciwu organizacji związkowych pracodawca może samodzielnie uchylić regulamin wynagradzania.

Tryb wydania regulaminu wynagradzania określa art. 77² § 4 k.p.

Ustala go samodzielnie pracodawca, chyba że działa u niego zakładowa organizacja związkowa, spełniająca wymagania z art. 25¹ ustawy o związkach zawodowych. W wyroku z dnia 7 grudnia 2005 r., III PK 29/04, OSNP 2006, nr 21–22, poz. 319, Sąd Najwyższy stwierdził, że regulaminy wynagradzania i pracy, ustalone i wprowadzone w życie zgodnie z obowiązującymi przepisami zanim u pracodawcy powstały związki zawodowe (zakładowe organizacje związkowe), nie wymagają późniejszego uzgodnienia z nowo utworzonymi organizacjami związkowymi i jako wewnątrzzakładowe akty normatywne nie tracą mocy obowiązującej tylko dlatego, że u pracodawcy zaczęły działać związki zawodowe.

Jeżeli u pracodawcy działa jedna organizacja związkowa spełniająca wymagania z art. 25¹ ustawy o związkach zawodowych, to regulamin musi być z nią „uzgodniony”. Brak zgody uniemożliwia wydanie regulaminu.

Natomiast, gdy u pracodawcy działa więcej niż jedna zakładowa organizacja związkowa, to wówczas, zgodnie z art. 30 ust. 4 i 5 ustawy o związkach zawodowych, wszystkie zakładowe organizacje albo organizacje reprezentatywne w rozumieniu art. 241^25a k.p. powinny przedstawić pracodawcy wspólnie uzgodnione stanowisko w terminie 30 dni. Termin ten biegnie od dnia przedstawienia przez pracodawcę projektu regulaminu.

Jeżeli organizacje związkowe nie przedstawią w terminie 30 dni od dnia przedstawienia im projektu regulaminu przez pracodawcę, tak rozumianego wspólnie uzgodnionego stanowiska, to pracodawca sam ustala treść regulaminu, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk zakładowych organizacji związkowych. Według Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 12 lutego 2004 r., I PK 349/03, OSNP 2005, nr 1, poz. 4), jeżeli organizacje związkowe przedstawią wspólne negatywne stanowisko, regulamin wynagradzania nie może być przez pracodawcę ustalony. Potwierdził to także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2004 r., I PK 380/03, LEX nr 1615897.

Na bazie przytoczonych regulacji toczy się w literaturze spór dotyczący możliwości samodzielnego uchylenia regulaminu wynagradzania przez pracodawcę, u którego działa przedstawicielstwo związkowe. Znaczna część autorów stoi na stanowisku, że raz wydany regulamin może być zmieniony lub zastąpiony innym tylko za zgodą związków

Sąd Najwyższy w jednym z ostatnich judykatów uznał jednak, że jest to dopuszczalne.

Zdaniem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 12 października 2017 r., II PK 269/16, pracodawca może uchylić jednostronnie ustalony regulamin wynagradzania, gdy propozycja zastąpienia go nowym regulaminem została odrzucona przez związki zawodowe mimo zagrożenia upadłością.

Przyjęcie stanowiska, zgodnie z którym regulamin wynagradzania wprowadzony jednostronnie przez pracodawcę nie może zostać przez niego uchylony, gdy działające u niego organizacje związkowe nie wyraziły (przedstawiając wspólne stanowisko) zgody na zmianę dotychczasowego regulaminu przez zastąpienie go nowym regulaminem prowadziłoby bowiem do naruszenia art. 77² § 1 pkt 3, § 4 oraz § 5 k.p. w związku z art. 20 i 59 ust. 2 Konstytucji.

Sąd Najwyższy stwierdził, że w świetle aktualnego na dzień orzekania standardu konstytucyjnego, wieczysty charakter postanowień takich źródeł prawa pracy jak układy zbiorowe stanowi nieproporcjonalne ograniczenie wolności prowadzenia działalności gospodarczej, ogranicza zasadę dobrowolności rokowań i narusza zasadę równości stron w rokowaniach. W wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 18 listopada 2002 r., K 37/01 (OTK-A 2002 nr 6, poz. 82) sąd konstytucyjny uznał jednoznacznie za sprzeczne z ustawą zasadniczą postanowienie Kodeksu pracy wyłączające możliwość jednostronnego rozwiązania układu zbiorowego pracy przez pracodawcę (art. 241⁷ § 4 k.p.). Z uzasadnienia tego wyroku wynika, że w przypadku istotnej zmiany warunków otoczenia makroekonomicznego w jakim działa pracodawca, niemożność jednostronnego uwolnienia się od skutków zawartego porozumienia zbiorowego, nadmiernie obciąża tę stronę porozumienia zbiorowego, którą obciążają konsekwencje i ryzyko zmiany otoczenia rynkowego w jakim strona ta działa.

Standard konstytucyjny ustalony przywołanym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, choć wprost odnoszący się tylko do układów zbiorowych, oddziałuje na wykładnię przepisów prawa pracy zawierających uregulowania odnoszące się do podobnych instytucji. Skoro Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z Konstytucyjna przepis zawierający normę, według której rozwiązany układ zbiorowy stosuje się nadal do czasu zawarcia nowego układu zbiorowego (w celu eliminacji stanu bezukładowego), to tym bardziej dopuszczalne i zasadne jest uwzględnienie standardu konstytucyjnego wynikającego z tego wyroku dla wykładni przepisów Kodeksu pracy w zakresie dotyczącym „wieczystego” obowiązywania regulaminu wynagradzania. Przyznanie „wieczystego” charakteru regulaminowi wynagradzania narusza tak samo art. 20 Konstytucji RP (przez wyłączenie możliwości jednostronnego uchylenia układu w związku z istotną i przedłużającą się zmianą warunków działalności gospodarczej) oraz art. 59 ust. 2 Konstytucji RP (przez ograniczenie zasady dobrowolności rokowań oraz naruszenie zasady równości stron w rokowaniach) jak wieczysty charakter układu zbiorowego. Strona związkowa, nie narażając się na żadne konsekwencje, mogłaby przedłużać stosowanie postanowień dotychczasowego regulaminu wynagradzania, co w skrajnym przypadku mogłoby prowadzić do upadłości pracodawcy.

W sprawie objętej wyrokiem II PK 269/16 regulamin wynagradzania został ustalony samodzielnie przez pracodawcę. Zdaniem Sądu Najwyższego, taki regulamin wynagradzania może zostać przez pracodawcę uchylony, nawet gdy działające u niego organizacje związkowe nie wyrażają zgody na wprowadzenie nowego regulaminu (de facto zmianę dotychczasowego regulaminu), a zmiana zasad wynagradzania pracowników obowiązujących u tego pracodawcy uzasadniona jest potrzebą radykalnego obniżenia kosztów działania przedsiębiorstwa pracodawcy (w tym kosztów płacowych), któremu w przeciwnym razie grozi upadłość. Według Sądu Najwyższego, wymóg uzgodnienia ze związkami zawodowymi treści nowego regulaminu (sprowadzający się do uzyskania zgody związków zawodowych na zastąpienie dotychczasowego regulaminu nowym, por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2012 r., I PK 83/11, LEX nr 1129307) nie oznacza zakazu uchylania regulaminu przez pracodawcę w sytuacji niemożności przekonania związkowych zawodowych co do obiektywnej konieczności wprowadzenia stosownych zmian w zasadach wynagradzania. Również brak odesłania w art. 77² § 5 k.p. do przepisów o zmianie czy rozwiązaniu układu zbiorowego nie świadczy o niedopuszczalności uchylenia regulaminu wynagradzania będącego jednostronnym aktem pracodawcy, a nie porozumieniem zbiorowym, którego byt można byłoby zakończyć przez wypowiedzenie.

Jak wskazał Sąd, Kodeks pracy reguluje jedynie tryb wprowadzania regulaminu wynagradzania. Nie normuje jego zmiany ani ewentualnego uchylenia. Wywodzone z braku takiej regulacji założenie w przedmiocie „wieczystego” charakteru regulaminu można uznać za racjonalne tylko wówczas, gdy przyjmie się, że ma ono wymuszać na pracodawcach zawieranie układów zbiorowych, gdyż tylko wówczas uwolnią się od konieczności regulowania zasad wynagradzania w regulaminie wynagradzania. Potraktowanie regulaminu wynagradzania jako instrumentu wymuszającego na pracodawcach zawieranie układów zbiorowych (z uwagi na niemożność uchylenia regulaminu i możliwość wypowiedzenia układu przez pracodawcę) byłoby kontrproduktywne, gdyż zachęcałoby pracodawców do prowadzenia negocjacji nad układem zbiorowym w złej wierze, to jest tylko i wyłącznie w celu uzyskania możliwości uwolnienia się od postanowień ustalonego przez pracodawcę regulaminu wynagradzania (zastępowanego przez układ zbiorowy) i zastąpienia ich postanowieniami układu zbiorowego, które następnie byłyby przez pracodawcę wypowiadane.

Według Sądu Najwyższego, treść art. 77² § 3 k.p. (w kontekście systemowym i funkcjonalnym tego przepisu) nie przekonuje co do poglądu, zgodnie z którym raz wprowadzony regulamin wynagradzania nie może zostać nigdy uchylony, ponieważ zawsze obowiązuje do czasu objęcia pracowników postanowieniami układu zbiorowego, zaś Kodeks pracy nie przewiduje stanu bezregulaminowego u pracodawców, o których mowa w art. 77² § 1 k.p. Teza o niedopuszczalności stanu bezregulaminowego nie jest przekonująca jeżeli zważy się na brak konsekwencji normatywnej prawodawcy w realizacji takiego zamierzenia. Po pierwsze, wykonanie obowiązku z art. 77² § 1 k.p. nie zostało obwarowane żadną sankcją. Przykładowo pracodawca, na co wskazuje zawisłe przed Trybunałem Konstytucyjnym postępowanie w sprawie K 26/15, nie zawsze może wywiązać się z obowiązku z art. 77² § 1 k.p. Po drugie, zarówno w przypadku przedstawienia przez organizacje związkowe wspólnego pozytywnego stanowiska w przedmiocie projektu regulaminu wynagradzania jak wyłamania się z jednolitego frontu organizacji związkowych przez choćby jedną z nich, to ostatecznie pracodawca zadecyduje, czy ustali zasady wynagradzania pracowników w regulaminie wynagradzania. Obowiązująca regulacja art. 77² k.p. toleruje zatem stan bezregulaminowy, choć zgodzić się należy z tymi poglądami piśmiennictwa, że stan taki jest niepożądany.

Brak regulacji ustawowej zakazującej uchylania regulaminu wynagradzania przez pracodawcę znajdującego się w trudnej sytuacji ekonomicznej oznacza brak przeszkód dla zastosowania wzorca konstytucyjnego wynikającego z przywołanego na wstępie wyroku Trybunału Konstytucyjnego (czemu Sąd Najwyższy dał już wyraz w tezie wyroku z dnia 9 maja 2007 r., I PK 256/06, Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008 nr 1112, poz. 166, z krytyczną glosą A. Rycaka, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa 2016 nr 2, s. 81–89). Uzasadnia także przełamanie opartego na wykładni funkcjonalnej powszechnego podglądu w piśmiennictwie, zgodnie z którym obowiązek ciągłego (nieprzerwanego) uregulowania zasad wynagradzania w regulaminie wynagradzania ciąży na pracodawcy tak długo, jak długo nie zostanie on objęty układem zbiorowym pracy.

W omawianym judykacie Sąd Najwyższy dostrzegł potrzebę zapewnienia stabilności warunków wynagradzania za pracę, zarówno z perspektywy interesów pracodawcy, pracowników i zakładowej organizacji związkowej, jak i z szerszej perspektywy stabilizacji warunków zatrudnienia w skali makro. Obowiązek uregulowania warunków wynagradzania za pracę w regulaminie wynagradzania u pracodawców wymienionych w art. 77² § 1 i 1² k.p. ma bowiem zapobiegać częstym zmianom wynagrodzeń pracowników w zależności od krótkotrwałych wahań koniunktury gospodarczej. Realizacja tych funkcji regulaminu wynagradzania nie wymaga jednak wykreowania rozwiązania skutkującego nadaniem „wieczystego” charakteru wprowadzonemu jednostronnie przez pracodawcę regulaminowi, zwłaszcza gdy jego dalsze obowiązywanie zagraża funkcjonowaniu pracodawcy, a przez to godzi finalnie w interesy pracowników.

Sąd podkreślił przy tym, że niedostatek regulacji kodeksowej w zakresie uchylenia regulaminu wynagradzania, przywołany wzorzec konstytucyjny oraz funkcje społeczne regulaminu wynagradzania, przemawiają zatem za poddaniem zachowania pracodawcy polegającego na uchyleniu dotychczasowego regulaminu w przypadku braku zgody związków zawodowych na wprowadzenie nowego regulaminu wynagradzania wnikliwej kontroli sądowej w sprawach indywidualnych, w których pracownicy kwestionują wypowiedzenia zmieniające, dokonane w wyniku uchylenie regulaminu wynagradzania. Podstawą prawną takiej oceny pozostaje jedynie art. 8 k.p., którego zastosowanie powinno uwzględniać potrzebę zapobiegania częstym, nieuzasadnionym, pozorowanym działaniom pracodawcy w obszarze dotyczącym regulaminu wynagradzania. Zdaniem Sądu Najwyższego, pracodawca znajdujący się przez dłuższy okres czasu w trudnej sytuacji ekonomicznej (a zwłaszcza w sytuacji wymagającej wdrożenia programu restrukturyzacji w ramach pomocy publicznej), który podjął próbę uzgodnienia ze związkami zawodowymi zmiany regulaminu wynagradzania (wprowadzenia nowego regulaminu w miejsce dotychczasowego) celem obniżenia kosztów przedsiębiorstwa zagrożonego upadłością, nie nadużywa swego prawa, gdy uchyla dotychczasowy regulamin po otrzymaniu wspólnego negatywnego stanowiska działających u niego organizacji związkowych, niezawierającego żadnych realnych propozycji dostosowywania treści aktu regulującego politykę płacową u tego pracodawcy do zmienionych realiów funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2017 r., II UK 170/16

1. Powtarzające się świadczenie prostych lub nieskomplikowanych czynności konfekcjonowania (składania) zestawów promocyjnych artykułów chemii gospodarczej za wynagrodzeniem 0,30 zł za pojedynczy zestaw nie stanowiły odrębnego ani autonomicznego wykonania tego typu „dzieł”, które nie kreowały umowy rezultatu, ale stanowiły jurysdykcyjnie nieakceptowany sposób ucieczki od obowiązku składkowego umów starannego działania.
2. Jeżeli sporna umowa cywilnoprawna stanowi tytuł podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, to dowód przeciwny obarcza skarżącego płatnika składek z uwagi na jego interes prawny w postulowanym ustaleniu niepodlegania zainteresowanego temu obowiązkowi ze względu na jego potencjalny lub „domniemany” status prawny ucznia lub studenta, o którym mowa w art. 6 ust. 4 ustawy systemowej

Wyrok SN z dnia 28 czerwca 2016 r., II UK 364/16

Z art 29 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 613 ze zm.) w związku z art. 31 i 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.) nie wynika, aby ograniczenie odpowiedzialności małżonka, niebędącego płatnikiem składek, za zaległości składkowe drugiego małżonka, uzależnione było od powiadomienia organu rentowego o zawarciu umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej (art. 47¹ k.r.o.).

Wyrok SN z dnia 4 października 2017 r., III PK 143/16

Pracodawca przejmujący zakład pracy może stać się stroną umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, zawartej przez pracownika z poprzednim pracodawcą (art. 101² § 1 k.p.), jeżeli podstawą prawną przejścia stanowiły przepisy przewidujące sukcesję uniwersalną (np. art. 494 § 1 k.s.h.).

Wyrok SN z dnia 5 października 2017 r., I PK 270/16

Upływ nadmiernie długiego okresu między przeprowadzeniem konsultacji zamiaru wypowiedzenia z organizacją związkową a datą wypowiedzenia umowy o pracę, który występuje w przypadku upływu jednego roku między tymi czynnościami, implikuje ocenę, że brak ponowienia konsultacji związkowej, narusza tryb z art. 38 k.p.

Wyrok SN z dnia 20 września 2017 r., I UK 341/16

Możliwość zmniejszenia proporcjonalnie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na zasadach określonych w art. 18 ust. 10 w związku z art. 18 ust. 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.), mają tylko osoby deklarujące najniższą podstawę wymiaru składek.

Wyrok SN z dnia 26 września 2017 r., II UK 422/16

Nawet opowiadając się za wąskim ujęciem zewnętrznej przyczyny wypadku przy pracy w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 1773 ze zm.) i przyjmując, że przyczyny tej nie stanowi codzienna, nawet ciężka praca, jeśli w dniu zdarzenia nie wystąpiły nadzwyczajne okoliczności w jej świadczeniu, trzeba uznać za ową nadzwyczajną okoliczność nadmierne przemęczenie pracownika między innymi ponadnormatywną pracą w dniu wypadku lub (wyjątkowo) w dłuższym okresie czasu. Pogląd ten jest tym bardziej uzasadniony, jeśli pracy w godzinach nadliczbowych towarzyszą szczególnie – niekorzystne warunki atmosferyczne, w jakich była ona wykonywana oraz wystąpienie dodatkowego czynnika w postaci stresu.

Wyrok SN z dnia 26 września 2017 r., II UK 418/16

Wpłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe może być odczytywane jako wynikający z takiej czynności konkludentny wniosek o objęcie ubezpieczeniem, do którego ma zastosowanie przepis art. 14 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podejmujący taką czynność ubezpieczony nie formułuje jednak oświadczenia o objęcie ubezpieczeniem od określonego terminu, co wyłącza możliwość skorzystania z uregulowania zawartego w art. 14 ust. 1a tej ustawy, przewidującego objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od poprzedzającego opłacenie składki dnia wskazanego we wniosku.

Uchwała SN z dnia 9 stycznia 2018 r., III PZP 3/17

Rozwiązanie stosunku pracy na podstawie powołania, o którym mowa w art. 9 ust. 2 ustawy z 22 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r., poz. 50), w wyniku odwołania ze stanowiska po wejściu w życie tej ustawy a przed upływem okresu równoważnego okresowi wypowiedzenia z art. 36 § 1 k.p. i bez uzasadnionej (rzeczywistej) przyczyny nie wyłącza roszczenia pracownika o odszkodowanie.

Uchwała siedmiu sędziów SN z dnia 31 stycznia 2018 r., III UZP 8/17

Praca w transporcie kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, który ubocznie wykonywał czynności konwojenta, ładowacza lub spedytora w odniesieniu do przewożonych towarów, jest pracą w szczególnych warunkach (art. 32 ust. 1 w związku z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm. w związku z poz. 2 Działu VIII wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Sprawy z zakresu prawa cywilnego i gospodarczego

Upływ terminu, na który zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego gruntu, nie powoduje wygaśnięcia prawa odrębnej własności lokalu znajdującego się w budynku położonym na tym gruncie.

Uchwałą składu siedmiu sędziów z dnia 25 sierpnia 2017 r., III CZP 11/17, Sąd Najwyższy przeciął brzemienny w skutkach dla prawa rzeczowego spór, który toczył się zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie, o znaczenie upływu terminu, na jaki zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego nieruchomości, na której znajduje się budynek wielolokalowy dla prawa odrębnej własności lokalu w tym budynku.

Istota zagadnienia dotyczyła prawidłowej wykładni przepisów ustawy o własności lokali oraz przepisów Kodeksu cywilnego i ustawy o gospodarce nieruchomościami, które należało wziąć pod uwagę przy ustaleniu skutków upływu terminu, na jaki ustanowiono prawo użytkowania wieczystego dla prawa własności lokalu znajdującego się w budynku posadowionym na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste.

Trudności związane z wykładnią wchodzących w grę przepisów miały źródło przede wszystkim w tym, że skutki te nie zostały uregulowane w ustawie. Trudności były tym większe, że w Kodeksie cywilnym oraz w ustawie o gospodarce nieruchomościami przyjęto jednoznacznie, iż wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego gaśnie prawo własności budynku. Z art. 235 § 2 k.c. wynika, że przysługująca wieczystemu użytkownikowi własność budynków i urządzeń, jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym. Konsekwencją tego związania jest to, że wygaśnięcie prawa użytkowania wieczystego pociąga za sobą wygaśniecie przysługującego użytkownikowi wieczystemu prawa własności budynków i urządzeń. Za takim rozumieniem związania, o którym mowa w art. 235 § 2 k.c., wyraźnie przemawia przyznanie wieczystemu użytkownikowi prawa do wynagrodzenia za utraconą własność budynku. Zgodnie z art. 33 ust. 2 u.g.n., w razie wygaśnięcia użytkowania wieczystego, użytkownikowi wieczystemu przysługuje wynagrodzenie za wzniesione przez niego lub nabyte budynki i urządzenia. Wykładnia językowa wymienionych przepisów wskazuje więc, że w razie wygaśnięcia użytkowania wieczystego – pomimo iż własność jest co do zasady prawem bezterminowym – gaśnie także własność budynków i urządzeń. Stają się one częściami składowymi gruntu i przechodzą na własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego w zależności od tego, na czyim gruncie ustanowione zostało prawo użytkowania wieczystego, które wygasło. Prima facie można uznać, że skoro prawo odrębnej własności lokalu ustanowione w takim budynku, jest związane z udziałem w prawie własności budynku, a własność ta, przysługująca użytkownikowi wieczystemu, wygasła, to ono powinno także wygasnąć. Z analizowanych przepisów Kodeksu cywilnego i ustawy o gospodarce nieruchomościami wyciągnąć można wobec tego wniosek, że wraz z wygaśnięciem prawa wieczystego użytkowania gruntu, na którym posadowiony jest budynek, w którym znajduje się lokal będący przedmiotem odrębnej własności, własność tego lokalu także wygasa. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 września 2009 r., I CSK 6/09 stwierdził, że prawo własności lokalu nie jest prawem nieograniczonym w czasie, istnieje bowiem tak długo, jak długo trwa własność budynku. Zdaniem Sądu Najwyższego, na taką wykładnię nie ma wpływu wejście w życie art. 3a u.w.l.

Takie ujmowanie relacji pomiędzy użytkowaniem wieczystym gruntu a odrębną własnością lokalu znajdowało wsparcie także we wcześniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wielokrotnie uznał, że własność budynku jest prawem związanym z prawem użytkowania wieczystego. W uchwale z dnia 14 listopada 1963 r., III CO 60/63 (OSNCP 1964, nr 12, poz. 246) Sąd Najwyższy podkreślił, że własność budynków jest pochodną od podstawowego prawa jakim jest prawo użytkowania wieczystego, a w uchwale z dnia 8 września 1992 r., III CZP 89/92 (OSNCP 1993, nr 4, poz. 53) wskazał, że własność nieruchomości budynkowej przynależy do prawa użytkowania wieczystego, które jest prawem głównym. Z kolei w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2003 r., II CKN 1155/00 (OSNC 2004, nr 4, poz. 61) stwierdzono, że Kodeks cywilny nadał prawu wieczystego użytkowania gruntu nadrzędny charakter w stosunku do prawa własności budynków na tym gruncie, które jest prawem głównym, a prawem związanym jest prawo własności budynków posadowionych na tym gruncie. Podobne stanowisko było zajmowane w doktrynie. Należy jednak zauważyć, że poglądy te powstały w okresie obowiązywania zasady szczególnej ochrony własności państwowej, co niewątpliwie miało na nie wpływ.

Zupełnie inny wniosek wynika z wykładni przepisów ustawy o odrębnej własności lokali. Zgodnie z art. 3 ust. 1 tej ustawy, w razie wyodrębnienia własności lokali właścicielowi przysługuje udział w nieruchomości wspólnej, dopóki trwa odrębna własność lokali. Nieruchomością wspólną jest grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli lokali (art. 3 ust. 2 u.w.l.). Jak wynika z art. 4 ust. 3 u.w.l., jeżeli budynek został wzniesiony na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste, przedmiotem wspólności jest to prawo. Oznacza to, że udział w prawie użytkowania wieczystego gruntu będzie związany z odrębną własnością lokalu. Taki wniosek potwierdza wyraźnie art. 3a ust. 1 u.w.l., w którym uregulowano zasady oddawania w użytkowanie wieczyste ułamkowej części gruntu, stanowiąc, że oddana w użytkowanie wieczyste ułamkowa część gruntu jest prawem związanym z odrębną własnością lokali. Z wykładni językowej powołanych przepisów wynika jednoznacznie, że udział w własności nieruchomości wspólnej, albo udział w prawie użytkowania wieczystego gruntu jest prawem związanym z prawem odrębnej własności lokalu, znajdującym się w budynku posadowionym na tym gruncie. Wobec tego brak podstaw, aby dla wyjaśnienia relacji pomiędzy odrębną własnością lokali a udziałem w użytkowaniu wieczystym gruntu stosować art. 235 § 2 k.c. Przepis ten określa, podobnie jak analizowane wyżej przepisy ustawy o własności lokali, relację pomiędzy prawem własności a prawem użytkowania wieczystego gruntu tyle, że nie w odniesieniu do lokalu, a wyłącznie w stosunku do budynków i urządzeń znajdujących się na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w składzie powiększonym, porównanie treści art. 235 § 2 k.c., z treścią przepisów art. 3 ust. 1 u.w.l. w związku z art. 4 ust. 1 oraz art. 3a ust. 1 u.w.l. wskazuje, że są to w części przepisy określające tę samą materię, jednak nie w odniesieniu do budynków, ale do lokali. Można wobec tego uznać, że analizowane przepisy ustawy o własności lokali są przepisami szczególnymi w stosunku do art. 235 § 2 k.c. Zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generali należy je stosować w miejsce art. 235 § 2 k.c. skoro normuje one dla potrzeb nieruchomości lokalowej tę samą materię, którą reguluje dla nieruchomości budynkowej art. 235 § 2 k.c. Za stosowaniem wspomnianych przepisów ustawy o własności lokali w miejsce art. 235 § 2 k.c. przemawia również zasada lex posterior derogat legi priori, gdyż art. 3a ust. 1 u.w.l. wszedł w życie dniu 26 września 1997 r., a art. 235 § 2 k.c. już 1 stycznia 1965 r. Biorąc to wszystko pod uwagę Sąd Najwyższy w uchwale III CZP 11/17 stwierdził, że z mających tu zastosowanie przepisów ustawy o własności lokali, jednoznacznie wynika, iż prawem głównym jest prawo własności lokalu, a prawem akcesoryjnym i związanym z nim jest udział w użytkowaniu wieczystym gruntu. Brak wobec tego podstaw do uznania, że upływ terminu, na jaki ustanowiono prawo użytkowania wieczystego prowadzi do wygaśnięcia prawa własności lokalu, a tym samym odrębna własność lokalu nie może być traktowana, jako własność ograniczona w czasie.

Według składu powiększonego Sądu Najwyższego, wnioski wynikające z wykładni językowej znajdują silne wsparcie w wykładni systemowej, a także przemawiają za nimi ważne względy wynikające z wykładni funkcjonalnej oraz historycznej.

Jeżeli prawo własności lokalu nie wygasa na skutek upływu terminu, na jaki ustanowione zostało prawo użytkowania wieczystego gruntu, to oznacza, że własność lokalu jest własnością nieograniczoną w czasie. Takie pojmowanie odrębnej własności lokalu pozostaje w zgodzie z przyjmowaną w prawie polskim koncepcją własności, jako prawa jednolitego, bezterminowego i niepodzielonego.

Bez znaczenia jest tu okoliczność, że odrębna własność dotyczy lokalu, który znajduje się w budynku, stanowiącym własność użytkownika wieczystego, która wygasła wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego. Regulacja prawna własności nieruchomości lokalowej i nieruchomości budynkowej w sytuacji, gdy z taką własnością wiąże się udział w użytkowaniu wieczystym gruntu, na którym posadowiony jest budynek, znajduje się w odrębnych ustawach i zasadniczo różni się od siebie. Związanie własności budynku z prawem użytkowania wieczystego gruntu jest zapewne następstwem obowiązywania zasad jednolitego funduszy własności państwowej i szczególnej ochrony tej własności, które wpływały na treść norm prawnych i ich wykładnię w czasie, gdy uchwalano art. 235 § 2 k.c. Natomiast prawo odrębnej własności lokalu zostało uregulowane w aktualnym kształcie znacznie później, a wykładnia odnoszących się do niego przepisów powinna uwzględniać standardy zawarte w Konstytucji RP, która przewiduje ochronę własności, bez względu na podmiot, któremu ona przysługuje.

Za uznaniem prawa własności lokalu za prawo główne, według składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, przemawiają również ważne względy systemowe związane z podstawowymi konstrukcjami polskiego prawa rzeczowego. Prawo własności jest niewątpliwie najważniejszym prawem w katalogu tych praw. Prawo własności, niezależnie od tego czy dotyczy nieruchomości gruntowej, budynkowej albo lokalowej jest chronione jednakowo. Gdy rozważamy czy prawo to zależy od prawa stojącego niżej w hierarchii praw rzeczowych, czyli prawa użytkowania wieczystego należy przyznać prymat prawu własności. Uzależnianie bytu prawa własności lokalu, które jest prawem głównym od związanego z nim prawa użytkowania wieczystego, które jest prawem akcesoryjnym, byłoby zaprzeczeniem ustalonej hierarchii, w jakiej te prawa pozostają względem siebie. Ponadto, jak wiadomo, w polskim prawie obowiązuje zasad numerus clausus praw rzeczowych. Oznacza to, że mogą w obrocie występować tylko takie prawa, jakie aktualnie system prawa przewiduje i reguluje. W katalogu praw rzeczowych występuje tylko prawo własności, jako prawo, które nie jest ograniczone w czasie, brak zaś w nim własności czasowej, co powoduje, że tym bardziej nieuzasadnione byłoby przyjmowanie w drodze wykładni możliwości pojawienia się takiego prawa. W tym kontekście dodać trzeba, że przeciwko kreowaniu własności czasowej przemawia także wykładnia historyczna. Prawo polskie znało własność czasową, którą dopuszczał dekret z 11 października 1946 r. (Dz.U. z 1946 r., Nr 57, poz. 319). Ustawodawca w Kodeksie cywilnym nie przyjął koncepcji własności czasowej. Wobec tego za niedopuszczalne należy uznać kreowanie takiej koncepcji w drodze wykładni sądowej.

Za traktowaniem odrębnej własności lokalu, jako prawa głównego i nieograniczonego w czasie, a nie prawa, które jest związane z prawem użytkowania wieczystego i gaśnie wraz z upływem terminu, na jaki to prawo ustanowiono, przemawia według Sądu Najwyższego także powinność interpretowania norm zawartych w ustawach zwykłych zgodnie z Konstytucją, która jest najwyższym prawem (art. 8) i wnioski wynikające z zawartych w niej przepisów muszą być uwzględniane przy wykładni ustaw zwykłych. Z art. 64 ust. 3 Konstytucji wynika, że własność może być ograniczana tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. Bez wyraźnego przepisu ustawy nie można wobec tego uznać, że prawo własności lokalu wygasa. Ustawa (art. 235 § 2 k.c.) przewiduje ograniczenie w czasie, ale tylko własności budynków, a nie lokali. Wykładnia prowadząca do stwierdzenia, że odrębna własność lokalu może przybrać postać prawa ograniczonego w czasie, już z tego względu jest niedopuszczalna. Ponadto uznanie, że własność lokalu wygaśnie narusza istotę tego prawa. Polskie prawo przyjmuje koncepcję romańską własności, jako prawa jednolitego, które nie może być podzielone, co do treści. Ograniczenie prawa odrębnej własności lokalu w czasie godziłoby w istotę tego prawa, które jest prawem bezterminowym. Podkreślić należy, że odrębna własność lokalu jest prawem własności w rozumieniu art. 64 Konstytucji, brak jest zatem jakichkolwiek podstaw do różnicowania przewidzianej w niej ochrony prawa własności ze względu na rodzaj nieruchomości, której ona dotyczy. Odnosi się ona wobec tego zarówno do odrębnej własności lokalu mieszkalnego, jak i lokalu użytkowego.

Warto również zauważyć, że odrębna własność lokalu jest jednym ze sposobów zaspokajania potrzeb mieszkaniowych. Rozważany problem z reguły będzie dotyczył zaś odrębnej własności lokali mieszkalnych. W art. 75 Konstytucji zobowiązano władze publiczne do prowadzenia polityki sprzyjającej zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych oraz popierania działań obywateli zmierzających do uzyskania własnego mieszkania. Wprawdzie w przepisie tym mowa jest o prowadzeniu polityki przez władze publiczne, ale w doktrynie przyjmuje się trafnie, że obowiązek przewidziany w nim spoczywa także na sądach w procesie stosowania prawa. Wykładnia zmierzająca do uznania, że prawo własności lokalu jest prawem bezterminowym, którego los nie jest związany z wygaśnięciem prawa użytkowania gruntu sprzyja utrzymaniu własnego mieszkania. Przyjęcie stanowiska odmiennego, czyli że prawo własności lokalu wygasa, prowadziłoby do pozbawienia własnego mieszkania, co w oczywisty sposób byłoby sprzeczne z art. 75 ust. 1 Konstytucji.

Według składu powiększonego Sądu Najwyższego, zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych w formie odrębnej własności lokali w budynkach posadowionych na gruntach oddanych w użytkowanie wieczyste jest zjawiskiem masowym. Proponowana wykładnia przepisów wchodzących w grę ustaw prowadzi do stabilizacji sytuacji właścicieli lokali. Odmienne stanowisko powodowałoby zaś trudny do zaakceptowania skutek w postaci utraty przez właściciela lokalu przysługującego mu prawa. Dodatkowo, inaczej niż przy utracie prawa własności budynku na mocy art. 235 § 2 k.c., gdy właścicielowi przyznano wyraźne prawo od wynagrodzenia (art. 33 ust. 2 u.g.n.), właścicielowi lokalu, który utraciłby swoje prawo w istocie ex lege, żaden przepis nie przyznaje roszczenia o wynagrodzenia. Takich, w istocie zupełnie zbędnych problemów, unika się przyjmując proponowaną wykładnie wchodzących w grę przepisów ustawy o własności lokali, Kodeksu cywilnego i ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zmierza ona, w sytuacji upływu terminu, na jaki ustanowione zostało użytkowanie wieczyste do zachowanie prawa własności lokalu, a także do zachowania prawa użytkowania wieczystego gruntu.

Według Sądu Najwyższego w składzie wydającym uchwałę III CZP 11/17, opowiedzenie się za nadaniem prawu użytkowania wieczystego charakteru dominującego i wygaszenie w związku z jego ustaniem prawa własności lokalu, nie znajduje wyraźnych podstaw, tym bardziej, że wymagałoby to odejścia od literalnej wykładni przepisów ustawy o własności lokali i dokonywanie wykładni wbrew temu, co wynika z art. 64 ust. 3 i art. 75 ust. 1 Konstytucji. Natomiast traktowanie prawa odrębnej własności lokalu jako prawa głównego i w konsekwencji uznanie, że związany z nim udział w użytkowaniu wieczystym gruntu jest prawem akcesoryjnym, które trwa tak długo jak własność lokalu, znajduje nie tylko wyraźne wsparcie w wykładni wchodzących tu w grę przepisów, ale w konsekwencji prowadzi do łatwiejszych do zaakceptowania konsekwencji. Uznanie, że odrębna własność lokalu wygasła prowadziłoby do pozbawienia właściciela jego prawa. Natomiast dopuszczając przedłużenie prawa użytkowania wieczystego naruszamy tylko prawo właściciela gruntu w ten sposób, że musi on dalej znosić obciążenie jego gruntu, ale otrzymuje z tego tytułu opłatę. Jest to, więc o wiele łagodniejsze ograniczenie niż w przypadku pozbawienia właściciela lokalu przysługującego mu prawa, które z reguły jest następstwem przypadkowego przeoczenia konieczności zgłoszenia wniosku o przedłużenie użytkowania wieczystego. Dopuszczalność takiego ograniczenia ma swoje dodatkowe uzasadnienie, gdyż dotyczy szczególnego właściciela, jakim jest Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, na które to podmioty Konstytucja i przepisy szczególne nakładają obowiązek dążenia do zapewnienia mieszkania i przeciwdziałania bezdomności. Pozbawienia własności z reguły będzie dotyczyło zaś lokalu mieszkalnego i prowadziłoby nie do przeciwdziałania bezdomności, ale ją kreowało.

Z tych względów w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 25 sierpnia 2017 r., III CZP 11/17 przesądzono, że upływ terminu, na który zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego gruntu, nie powoduje wygaśnięcia prawa odrębnej własności lokalu znajdującego się w budynku położonym na tym gruncie.

Postanowienie SN z dnia 21 lipca 2017 r., I CZ 64/17

Na postanowienie Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej o zwrocie odwołania, wydane na podstawie art. 187 ust. 6 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 2164 ze zm.), nie przysługuje skarga do sądu.

Postanowienie SN z dnia 28 lipca 2017 r., II CZ 32/17

W przypadku nie objęcia sentencją postanowienia o stwierdzeniu nabycia służebności gruntowej o treści przesyłu całości nieruchomości obciążonej, dochodzi do dorozumianego nie uwzględnienia całości żądania wnioskodawcy, od czego przysługuje wnioskodawcy apelacja, a nie wniosek o uzupełnienie postanowienia na podstawie art. 351 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Wyrok SN z dnia 13 lipca 2017 r., I CSK 706/16

Sąd rozpoznający sprawę o uznanie wzorca umownego lub klauzuli w nim zawartej za niedozwoloną (art. 385¹ § 1 k.c.) ma pewną elastyczność w sformułowaniu treści zakazu, zależnie od kontekstu normatywnego i językowego innych postanowień wzorca oraz celu, jaki przyświeca zakazowi.

Wyrok SN z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 773/16

Podstawą obliczenia dotacji dla przedszkoli niepublicznych przewidzianej w art. 90 ust. 2b ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją z dnia 13 czerwca 2013 r. (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 ze zm.) powinna być kwota zaplanowanych w budżecie gminy wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach publicznych bez względu na źródła pochodzenia dochodów na ich pokrycie.

Wyrok SN z dnia 27 lipca 2017 r., I CSK 413/16

Sformułowane przez uprawnionego żądanie ochrony funkcji odróżniającej (konstytutywnej) wspólnotowego znaku towarowego może prowadzić pośrednio do ochrony także jego funkcji gwarancyjnej, chyba że uprawniony zmierza do udzielenia mu samodzielnej ochrony funkcji gwarancyjnej znaku należących do kategorii tzw. znaków renomowanych.

Wyrok SN z dnia 28 lipca 2017 r., II CSK 180/16

Sąd nie może odmówić zastosowania art 6 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. nr 201, poz 1540 ze zm.), nie jest on bowiem przepisem technicznym w rozumieniu art 1 dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasady dotyczące usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.U.U.E.L. 1998.204.37).

Wyrok SN z dnia 10 sierpnia 2017 r., I CSK 12/17

Nieważna jest uchwała o przeniesieniu na spółkę praw rzeczowych należących do spółdzielni, znajdującej się w likwidacji, w wyniku niezaskarżonej uchwały jej organów, jeżeli prawomocnym orzeczeniem sądowym za nieważne na podstawie art. 58 § 1 k.c. zostały uznane uchwały organów spółdzielni, które później stały się podstawą do podjęcia niezaskarżonej uchwały, a której wykonanie prowadziło do czynności zmierzających do ominięcia przepisów prawa spółdzielczego (art. 113–129) o postępowaniu likwidacyjnym, w rezultacie godzących w majątkowy interes spółdzielni i spółdzielców.

Wyrok SN z dnia 18 sierpnia 2017 r., IV CSK 659/16

Fakt, iż strona wniosła skargę na przewlekłość postępowania, i skargi tej nie uwzględniono, nie pozbawia jej możliwości powołania się na art. 16 ustawy o skardze na przewlekłość przy dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych na podstawie art. 417 § 1 k.c.

Wyrok SN z dnia 6 września 2017 r., I CSK 38/17

W sprawie o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika, polegającej na ustanowieniu odrębnej własności lokalu mieszkalnego i jej przeniesieniu na jednego z wierzycieli, któremu z racji zawarcia umowy deweloperskiej w zwykłej formie pisemnej przysługiwało tylko roszczenie odszkodowawcze, sąd powinien rozważyć, czy spełnienie świadczenia o skutku rzeczowym zamiast odszkodowania nie łączyło się z arbitralnym naruszeniem interesów pozostałych wierzycieli.

Wyrok SN z dnia 6 września 2017 r., I CSK 563/16

Zawarcie przez beneficjenta pomocy umów najmu z innymi podmiotami i umożliwienie im czerpania korzyści z przyznanej pomocy, w ciągu okresu pięciu lat wymaganego ze względu na zasadę trwałości operacji związanych z inwestycjami, może być uznane za naruszenie art. 72 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), (Dz.U. UE.L Z 2005 r., Nr 277, poz. 1 ze zm.).

Wyrok SN z dnia 8 września 2017 r., II CSK 845/16

1. Błąd co do rozkładu wzajemnych ryzyk w powiązanych ze sobą gospodarczo i funkcjonalnie przeciwstawnych umowach opcji walutowych, stanowiących tzw. strukturę zerokosztową, może uzasadniać uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli (art. 84 k.c.).
2. Po upływie terminu do implementacji dyrektywy 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych (Dz.Urz. UE L 145, s. 1), standard obowiązku informacyjnego banku w zakresie terminowych operacji finansowych (art. 5 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 1988), w tym terminowych umów opcji walutowych, należało określać – z uwzględnieniem nakazu wykładni zgodnej z dyrektywą – według wskazówek wynikających z dyrektywy 2004/39/WE.

Wyrok SN z dnia 27 października 2017 r., IV CSK 730/16

Konstrukcja winy umyślnej, o jakiej stanowi w art. 815 § 3 zd. 2 k.c. odnosi się do winy przy udzielaniu informacji, a nie winy w pozyskaniu odpowiedniej wiedzy co do okoliczności, o jakie zapytuje ubezpieczyciel.

Wyrok SN z dnia 9 listopada 2017 r., I CSK 53/17

Bank nie powinien udzielać posiadaczowi rachunków bankowych informacji nieprawdziwych, nierzetelnych lub nieścisłych, gdy mogą mieć one istotne znaczenie w zakresie wykonywania tych umów, przyszłej współpracy kontraktowej z bankiem i decyzji posiadacza rachunku obejmujących rozporządzanie środkami pieniężnymi (art. 354 § 1 k.c. w zw. z art. 725 k.c.).

Wyrok SN z dnia 10 listopada 2017 r., V CSK 41/14

1. Sąd Najwyższy nie ma kompetencji do orzekania o zgodności przepisu ustawy z Konstytucją (art. 188 i 193 Konstytucji). Zgodnie z art. 8 Konstytucji jej przepisy stosuje się bezpośrednio, co oznacza, że gdy dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy konieczna jest ocena konkretnego przepisu ustawy z Konstytucją, sąd zobowiązany jest dokonać prokonstytucyjnej wykładni tego przepisu albo jeżeli uzna to za celowe wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem na podstawie art. 193 Konstytucji.
2. Art. 79 ust. 1 pkt 3 b uprawnia autora, którego prawa majątkowe zostały naruszone do żądania jednokrotności należnego mu wynagrodzenia gdyby naruszający korzystał z jego praw legalnie bez konieczności wykazywania szkody, związku przyczynowego i winy sprawcy. Jeżeli szkoda uprawnionego jest wyższa może on żądać także sumy przewyższającej jednokrotną opłatę na zasadach ogólnych.

Wyrok SN z dnia 16 listopada 2017 r., V CSK 31/17

Brak jednoznacznego i definitywnego oświadczenia ubezpieczyciela o odmowie wypłaty świadczenia nie pozwala na określenie dnia, od którego bieg przedawnienia roszczenia przeciwko ubezpieczycielowi rozpoczyna się na nowo.

Wyrok SN z dnia 15 listopada 2017 r., II CSK 55/17

Artykuł 55⁴ k.c. ma zastosowanie do wniesienia przez spadkobierców jako aportu do tworzonej spółki z o.o. przedsiębiorstwa spadkodawcy.

Wyrok SN z dnia 22 listopada 2017 r., IV CSK 29/17

Artykuł 34 prawa upadłościowego ma na celu przeciwdziałanie składaniu przez wierzycieli pochopnych, ewentualnie mających na celu szykanę lub wyeliminowanie konkurencji, wniosków o ogłoszenie upadłości dłużnika. Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w złej wierze ma miejsce, gdy wierzyciel zamiast dochodzić swej, spornej między stronami wierzytelności w drodze procesu sądowego o zapłatę, składa wniosek o ogłoszenie upadłości w celu wywarcia nacisku na dłużnika, aby spełnił świadczenie.

Wyrok SN z dnia 30 listopada 2017 r., IV CSK 51/17

Zawarta we wzorcu umownym klauzula tzw. fikcji doręczenia dokumentów bankowych kredytobiorcy może być skuteczna w świetle postanowień art. 385¹ k.c. m.in. w sytuacji, w której dla pozwanego przez bank kredytobiorcy ustanowiono kuratora absentis (art. 143 k.p.c.).

Uchwała SN z dnia 24 listopada 2017 r., III CZP 38/17

Gmina ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikającą z nieuprzątnięcia błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników położonych wzdłuż nieruchomości w razie nienależytego sprawowania nadzoru nad wykonaniem przez właściciela obowiązku wynikającego z art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (jedn. tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 1289).

Uchwała SN z dnia 29 listopada 2017 r., III CZP 68/17

Przepis art. 788 § 1 k.p.c. nie ma zastosowania w razie przekształcenia spółki handlowej w inną spółkę handlową na podstawie art. 551 § 1 k.s.h.

Uchwały SN z dnia 17 listopada 2017 r., III CZP 58/17 oraz III CZP 56/17

1. Zarzuty odwołania od wyboru najkorzystniejszej oferty, o którym mowa w art. 180 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 2164 ze zm.) mogą obejmować także zaniechanie wykluczenia wykonawcy, który złożył ofertę wybraną przez zamawiającego lub zaniechanie odrzucenia oferty, która powinna podlegać odrzuceniu.
2. Artykuł 198f ust. 2 zdanie czwarte ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 2164 ze zm.) wyłącza możliwość uchylenia przez sąd okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. postanowienia Krajowej Izby Odwoławczej o odrzuceniu odwołania.

Uchwała SN z dnia 24 listopada 2017 r., III CZP 64/17

Gmina, która została zawiadomiona o sprawie o opróżnienie lokalu na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 1610 ze zm.), jest uprawniona do złożenia apelacji od wyroku nakazującego opróżnienie lokalu, w którym ustalono uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego, także w zakresie nakazu opróżnienia lokalu.

Uchwała SN z dnia 29 listopada 2017 r., III CZP 68/17

Przepis art. 788 § 1 k.p.c. nie ma zastosowania w razie przekształcenia spółki handlowej w inną spółkę handlową na podstawie art. 551 § 1 k.s.h.

Uchwała SN z dnia 1 grudnia 2017 r., III CZP 65/17

Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który objął tę funkcję wtedy, gdy spółka była niewypłacalna, ponosi odpowiedzialność przewidzianą w art. 299 k.s.h. za długi spółki powstałe po objęciu przezeń funkcji, także wtedy, gdy zgłoszony przez niego wniosek o ogłoszenie upadłości spółki zostałby oddalony na tej podstawie, że majątek spółki nie wystarczyłby na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego lub wystarczyłby jedynie na zaspokojenie tych kosztów.

Uchwała SN z dnia 8 grudnia 2017 r., III CZP 71/17

Nie jest dopuszczalne prowadzenie egzekucji z lokalu mieszkalnego, jeżeli prawomocnym wyrokiem sądu, ze względu na niespełnienie wymagań, o których mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (jedn. tekst Dz.U. z 2015 r., poz. 1892 ze zm.), została stwierdzona nieważność umowy o ustanowieniu odrębnej własności tego lokalu.

Uchwała SN z dnia 8 grudnia 2017 r., III CZP 75/17

Dłużnik mający status lokatora w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (jedn. tekst Dz.U. z 2016, poz. 1610), przeciwko któremu zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne o opróżnienie lokalu służącego zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, prowadzone na podstawie tytułu wykonawczego określonego w art. 999 § 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 maja 2012 r., może dochodzić ustalenia prawa do lokalu socjalnego na podstawie art. 189 k.p.c.

Uchwała SN z dnia 8 grudnia 2017 r., III CZP 77/17

W razie zniesienia odrębnej własności lokalu obciążonego hipoteką, hipoteka obciąża nieruchomość, w której skład wchodzi lokal będący wcześniej przedmiotem odrębnej własności.

Uchwała SN z dnia 8 grudnia 2017 r., III CZP 79/17

W sprawie z powództwa właściciela o nakazanie opróżnienia lokalu mieszkalnego pomiędzy byłym najemcą oraz osobami, których uprawnienie do zamieszkania w tym lokalu miało charakter pochodny od najemcy, oznaczonymi przez powoda zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2016 r., poz. 1610 ze zm.) jako pozwani, zachodzi współuczestnictwo konieczne po stronie pozwanej.

Uchwała SN z dnia 8 grudnia 2017 r., III CZP 54/17

Sąd rejestrowy w ramach postępowania określonego w art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (jedn. tekst Dz.U. z 2017 r., poz. 700 ze zm.) o wykreślenie wpisu niedopuszczalnego ze względu na obowiązujące przepisy prawa nie jest uprawniony do badania zgodności z ustawą uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia, która stanowi materialnoprawną podstawę dokonanego wpisu.

Uchwała SN z dnia 15 grudnia 2017 r., III CZP 83/17

Ograniczenia obrotu nieruchomościami rolnymi wprowadzone ustawą z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2016 r., poz. 585 ze zm.) nie mają zastosowania do umowy przenoszącej własność nieruchomości, zawieranej w wykonaniu zobowiązującej umowy sprzedaży zawartej przed dniem 30 kwietnia 2016 r., jeżeli Agencja Nieruchomości Rolnych nie skorzystała z prawa

pierwokupu zastrzeżonego na rzecz Skarbu Państwa w art. 29 ust. 4 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 1491 ze zm.).

Uchwała SN z dnia 15 grudnia 2017 r., III CZP 81/17

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, powstała w związku z likwidacją zakładu budżetowego, realizującego zadania gminy w zakresie gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi jej własność, nie wstępuje w miejsce gminy w charakterze wynajmującego w stosunki najmu lokali mieszkalnych znajdujących się na nieruchomości, która nie została wniesiona jako wkład do spółki. Taka spółka nie wstępuje też w stosunki najmu lokali mieszkalnych w charakterze wynajmującego na podstawie zawartej z gminą umowy dzierżawy nieruchomości stanowiącej własność gminy.

Uchwała SN z dnia 15 grudnia 2017 r., III CZP 82/17

Przedsiębiorca, dochodzący roszczeń wynikających z czynu nieuczciwej konkurencji, polegającego na zamieszczeniu publikacji na stronie internetowej, może, na podstawie art. 35 k.p.c., wytoczyć powództwo przed sąd, w którego okręgu publikację wprowadzono na stronę internetową, lub przed sąd, w którego okręgu dostępność tej strony spowodowała zagrożenie lub naruszenie jego interesu.

Uchwała SN z dnia 21 grudnia 2017 r., III CZP 89/17

Świadomie korzysta z wyrządzonej drugiemu szkody (art. 422 k.c.) ten, kto wie, że odnosi korzyść z cudzego czynu niedozwolonego.

Uchwała SN z dnia 11 stycznia 2018 r., III CZP 90/17

Następcze stwierdzenie przez sąd rejestrowy niezgodności z przepisami prawa treści statutu spółdzielni, stanowiącego podstawę jej wcześniejszego zarejestrowania, nie uzasadnia wszczęcia postępowania przymuszającego na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (jedn. tekst Dz.U. z 2017 r., poz. 700 ze zm.).

Uchwała SN z dnia 11 stycznia 2018 r., III CZP 93/17

Postanowienia umowy najmu zawartej na czas oznaczony przyznające wynajmującemu, w razie opóźnienia najemcy z zapłatą czynszu, prawo do odebrania rzeczy wynajętej do czasu uregulowania zaległości z zachowaniem obowiązku najemcy zapłaty pełnego czynszu są sprzeczne z właściwością (naturą) tego stosunku prawnego.

Uchwała SN z dnia 30 stycznia 2018 r., III CZP 98/17

Koszty egzekucji należne komornikowi sądowemu, ustalone prawomocnym postanowieniem, nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przewidzianego w art. 1025 § 1 pkt 1 k.p.c. w innym postępowaniu egzekucyjnym.

Sprawy z zakresu prawa karnego

Przepisy Kodeksu postępowania karnego o skardze na wyrok sądu odwoławczego, uchylający wyrok sądu pierwszej instancji i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania, znajdują odpowiednie zastosowanie w postępowaniu dyscyplinarnym uregulowanym przepisami ustawy o radcach prawnych, a wniesioną skargę rozpoznaje Sąd Najwyższy.

Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2017 r., wydanym w sprawie VI KS 1/17 (LEX nr 2281284), Sąd Najwyższy pozostawił bez rozpoznania skargę na orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego o uchyleniu orzeczenia Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego z powodu jej ustawowej niedopuszczalności. W uzasadnieniu postanowienia wskazano między innymi, że zastosowanie, poprzez art. 74¹ pkt 1 ustawy o radcach prawnych, w prowadzonym na podstawie tejże ustawy postępowaniu dyscyplinarnym instytucji normujących proces karny jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy brak danego unormowania podyktowany był względami techniki prawodawczej, a specyfika postępowania dyscyplinarnego nie stoi na przeszkodzie zastosowaniu unormowania zawartego w Kodeksie postępowania karnego. W przypadku regulacji dotyczących skargi na wyrok sądu odwoławczego taka sytuacja natomiast nie zachodzi. Charakter wspomnianego środka zaskarżenia – w przeciwieństwie do wniosku o wznowienie postępowania – sprawia bowiem, że dla ingerencji Sądu Najwyższego w funkcje orzecznicze samorządów zawodowych, poprzez przyznanie mu kompetencji do rozpoznania tego środka, nie można znaleźć żadnego uzasadnienia aksjologicznego. W szczególności nie przemawiają za tym względy gwarancyjne. W konkluzji Sąd Najwyższy stwierdził, że analizowana instytucja została „zastrzeżona dla rozstrzygnięć zapadających w formie wyroków, wydawanych przez sądy w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, nie zaś w stosunku do orzeczeń wydawanych w imieniu określonej korporacji zawodowej”.

W postanowieniu z dnia 8 czerwca 2017 r., wydanym w sprawie VI KS 2/17, LEX nr 2334903, Sąd Najwyższy stwierdził natomiast, że na podstawie odesłania zawartego w art. 74¹ pkt 1 u.r.p. przepisy rozdziału 55a Kodeksu postępowania karnego powinny być stosowane w postępowaniu dyscyplinarnym prowadzonym wobec radców prawnych lub aplikantów radcowskich. W uzasadnieniu tego z kolei orzeczenia Sąd Najwyższy podkreślił, że skoro w postępowaniu dyscyplinarnym stosuje się odpowiednio regulacje dotyczące wznowienia postępowania, to nie może być wątpliwości, iż w postępowaniu tym winny być stosowane również przepisy dotyczące skargi na wyrok kasatoryjny sądu odwoławczego. Stwierdził też, że za trafnością tego stanowiska przemawia nadto fakt, iż w postępowaniu dyscyplinarnym stosuje się przepisy Kodeksu postępowania karnego dotyczące postępowania odwoławczego, w tym również i te, które przesądzają o jego nowym – zdecydowanie bardziej reformatoryjnym – modelu, a których przestrzeganie ma zabezpieczać właśnie analizowany środek zaskarżenia.

W uchwale siedmiu sędziów z dnia 14 września 2017 r., I KZP 9/17, Sąd Najwyższy usuwając tę rozbieżność przesądził, że przepisy rozdziału 55a Kodeksu postępowania karnego o skardze na wyrok sądu odwoławczego, uchylający wyrok sądu pierwszej instancji i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania, znajdują odpowiednie zastosowanie (art. 74¹ pkt 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, Dz.U. z 2016 r., poz. 233 ze zm.) w postępowaniu dyscyplinarnym uregulowanym przepisami ustawy o radcach prawnych, a wniesioną skargę rozpoznaje Sąd Najwyższy.

Uzasadniając to stanowisko wskazał na charakter odesłania zawartego w art. 74¹ pkt 1 u.r.p.

Sąd Najwyższy w składzie powiększonym uznał, że w związku z tym, że w treści analizowanej regulacji zawarto odesłanie do przepisów „Kodeksu postępowania karnego”, bez sprecyzowania jego wersji czasowej, to należy stwierdzić, iż w przepisie tym zastosowano odesłanie dynamiczne, a nie statyczne. Oznacza to, że odesłanie zawarte w art. 74¹ pkt 1 u.r.p. dotyczy przepisów Kodeksu postępowania karnego w brzmieniu, jakie każdorazowo, w czasie obowiązywania przepisu odsyłającego, będą one przybierać, a co za tym idzie okoliczność, iż przepisy zawarte w rozdziale 55a Kodeksu postępowania karnego weszły w życie później niż przepis art. 74¹ pkt 1 u.r.p., nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że w postępowaniu dyscyplinarnym toczącym się aktualnie na podstawie ustawy o radcach prawnych mają odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące skargi na wyrok sądu odwoławczego.

Sąd w składzie powiększonym podkreślił także, że głównym motywem, jaki przyświecał ustawodawcy, gdy wprowadzał regulacje zawarte w rozdziale 55a Kodeksu postępowania karnego, było zabezpieczenie nowego apelacyjno-reformatoryjnego modelu postępowania odwoławczego. Wynika to wyraźnie z uzasadnienia projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 207 z dnia 27 stycznia 2016 r., s. 11), w którym – odwołując do funkcjonującego na gruncie postępowania cywilnego zażalenia do Sądu Najwyższego na kasatoryjne orzeczenie sądu odwoławczego – wskazano ponadto, że „rozwiązanie takie jest przydatne przede wszystkim ze względu na praktyczne korzyści z niego wynikające, polegające m.in. na eliminowaniu bezzasadnych uchyleń wyroków, co bez wątpienia wpływa na przyspieszenie postępowania. Spełnia ono również funkcję prewencyjną, powstrzymując sądy odwoławcze przed pochopną kasatoryjnością orzekania. Z tego względu projektodawca przewidział wprowadzenie w Kodeksie postępowania karnego nowego rozdziału 55a, zawierającego regulację nadzwyczajnego środka zaskarżenia w postaci skargi na wyrok sądu odwoławczego. Skarga ta wnoszona by była do Sądu Najwyższego, co sprzyjałoby jednolitości orzecznictwa w tej mierze (…) jej istota polega na przeciwdziałaniu bezpodstawnemu przedłużaniu się postępowania karnego poprzez naruszenie przez sąd odwoławczy unormowania art. 437 § 2 k.p.k. i uchylenie wyroku przy braku zaistnienia ku temu przesłanek. Spełnia ona zatem również funkcję prewencyjną i zabezpieczającą prawidłowy bieg postępowania”.

Skoro zaś ustawodawca uznał, że apelacyjno-reformatoryjny model postępowania odwoławczego wymaga dodatkowego zabezpieczenia specjalnym środkiem zaskarżenia, to taka potrzeba aktualizuje się zarówno na gruncie procesu karnego, jak i na gruncie postępowania dyscyplinarnego. Nie istnieją bowiem żadne podstawy do twierdzenia, że wskazane w uzasadnieniu projektu ustawy przyczyny, które zdecydowały o wprowadzeniu do Kodeksu postępowania karnego skargi na wyrok sądu odwoławczego, dotyczą wyłącznie klasycznego procesu karnego, a nie są aktualne w postępowaniu dyscyplinarnym. W szczególności nie sposób twierdzić, że bezzasadne, pochopne uchylenia wyroków (orzeczeń) zdarzają się tylko sądom powszechnym, a sądy dyscyplinarne są od tego rodzaju błędów wolne. Podobnie, akcentowana przez ustawodawcę potrzeba wprowadzenia rozwiązań mających na celu przyspieszenie postępowania występuje tak w procesie karnym, jak i postępowaniu dyscyplinarnym. Postępowanie dyscyplinarne jest także rodzajem postępowania represyjnego, a w konsekwencji i na jego gruncie aktualne jest stwierdzenie, że „spóźniona sprawiedliwość jest zaprzeczeniem sprawiedliwości”, a kara wymierzona po długim czasie od popełnienia przewinienia traci swój walor tak z perspektywy prewencji indywidualnej, jak i generalnej. Co więcej, mając na uwadze to, że terminy przedawnienia przewinień dyscyplinarnych są krótsze od terminów przedawnienia karalności przestępstw, potrzeba zapewnienia sprawnego postępowania zdaje się mieć tu jeszcze większe znaczenie niż na gruncie procesu karnego.

Postanowienie SN z dnia 5 lipca 2017 r., III KK 273/17

Pojęcie „zgwałcenia” w rozumieniu art. 148 § 2 pkt 2 k.k. odnosi się do każdej postaci przestępstwa zgwałcenia stypizowanej w art. 197 § 1–4 k.k.

Postanowienie SN z dnia 29 sierpnia 2017 r., SDI 42/17

Prawnik zagraniczny z Unii Europejskiej wpisany na listę prowadzoną przez właściwą okręgową radę adwokacką podlega, zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2016 r., poz. 1874), odpowiedzialności dyscyplinarnej według przepisów o odpowiedzialności dyscyplinarnej polskich adwokatów, a więc również i za przewinienia popełnione za granicą Polski.

Postanowienie SN z dnia 14 września 2017 r., I KZP 7/17

Zwrot „groźba, o której mowa w art. 190 k.k.”, zawarty w art. 115 § 12 k.k., dotyczy tylko zachowania sprawcy i nie obejmuje skutku w postaci wywołania u zagrożonego uzasadnionej obawy spełnienia groźby.

Uchwała siedmiu sędziów SN z dnia 25 stycznia 2018 r., I KZP 13/17

Zakres kontroli dokonywanej przez Sąd Najwyższy po wniesieniu skargi na wyrok sądu odwoławczego, o którym mowa w art. 539a § 1 k.p.k., ogranicza się do zbadania, czy stwierdzone przez sąd odwoławczy uchybienie daje podstawę do wydania orzeczenia kasatoryjnego.

Uchwała siedmiu sędziów SN z dnia 25 stycznia 2018 r., I KZP 11/17

Popełnienie przez sprawcę przestępstwa w okresie próby wyznaczonym postanowieniem o warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozbawienia wolności nie stanowi przewidzianej w art. 85 § 3 k.k. negatywnej przesłanki do orzeczenia kary łącznej obejmującej karę (kary łączne), z odbycia reszty, której sprawca został warunkowo zwolniony oraz karę (kary łączne) za przestępstwo popełnione w okresie próby.

Uchwała siedmiu sędziów SN z dnia 25 stycznia 2018 r., I KZP 12/17

Na zarządzenie o odmowie przyjęcia wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego wydane w postępowaniu w sprawach o wykroczenia zażalenie nie przysługuje.