Overview of the decisions of the Polish Supreme Court
The resolution of seven judges of the Polish Supreme Court passed of July 22, 2020, (case file no. III CZP 31/19) is of certain significance that regards legal practice and activities. The resolution was adopted in response to a question presented by the Financial Ombudsman: Is an injured person, who has suffered bodily injury or health disorder, entitled to a compensation under Article 444 § 1 of the Polish Civil Code for the costs of care provided by relatives free of charge? In the decision, the court indicated that the injured person who had suffered bodily injury or health disorder, may, under art. 444 § 1 of the Polish Civil Code, claim the compensation the costs of care provided by relatives free of charge. Particular attention must also be paid to the resolution of the Polish Supreme Court of May 26, 2020, which was issued by seven judges (court case file no. I KZP 12/19). In the resolution, the Polish Supreme Court concluded that the application for reopening the proceedings based on the Article 540 § 1 item 1 of the Polish Code of Criminal Procedure meets the formal requirements specified in the Article 541 § 2 of the Polish Code of Criminal Procedure if it indicates a final conviction for committing a crime in connection with the proceedings subject to the reopening of proceedings or, if in its content, it indicates a decision issued in criminal proceedings, stating the impossibility of issuing a conviction due to the reasons specified in Art. 17 § 1 items 3–11 of the Polish Code of Criminal Procedure or in the Article 22 of the Polish Code of Criminal Procedure. In the latter case, however, the application must mention the circumstances proving that the crime was committed in connection with the proceedings, if such circumstances are not included in the judgment.
Keywords: the Polish Supreme Court, compensation, injured party, relative, the Polish Code of Criminal Procedure, reopen the proceedings
Słowa kluczowe: Sąd Najwyższy, odszkodowanie, pokrzywdzony, osoba bliska, Kodeks postępowania karnego, wznowienie postępowania
Sprawy z zakresu prawa cywilnego i gospodarczego
Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 22 lipca 2020 r., III CZP 31/19
Poszkodowany, który doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, może domagać się na podstawie art. 444 § 1 k.c. odszkodowania z tytułu kosztów opieki sprawowanej nad nim nieodpłatnie przez osoby bliskie.
Uchwała Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 2020 r., III CZP 78/19
Sąd jest uprawniony – na podstawie art. 159 ust. 2 pkt 4 ustawy z 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 2460 ze zm.) – do zażądania od podmiotu związanego tajemnicą telekomunikacyjną informacji pozwalających zweryfikować twierdzenie powoda, że czynu naruszającego dobra osobiste dopuścił się pozwany w sprawie.
Uchwała Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 2020 r., III CZP 77/19
Skarga wierzyciela hipotecznego na niedokonanie z urzędu wpisu hipoteki do księgi wieczystej podlega odrzuceniu także wtedy, gdy do założenia tej księgi doszło na skutek wniosku o bezobciążeniowe odłączenie części nieruchomości sprzedanej w postępowaniu upadłościowym (art. 76 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 2204 w zw. z art. 313 ust. 1 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1228).
Uchwała Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 2020 r., III CZP 76/19
Zgłoszenie ubezpieczycielowi zdarzenia objętego ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej przerywało w stosunku do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego – na podstawie art. 819 § 4 k.c. w związku z art. 51 ust. 4 pkt 1 i art. 4 pkt 1 oraz art. 56 ust. 1 ustawy z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (t.j. Dz.U. z 1996 r., nr 11, poz. 62 ze zm.) – bieg terminu przedawnienia roszczeń niezgłoszonych w postępowaniu prowadzonym przed ubezpieczycielem sprawcy, lecz wypływających ze zdarzenia wyrządzającego szkodę.
Uchwała Sądu Najwyższego z 17 lipca 2020 r., III CZP 75/19
Świadczenie wypłacane przez ubezpieczyciela w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym nie jest świadczeniem głównym w rozumieniu art. 385 1 § 1 zd. 2 k.c.
Uchwała Sądu Najwyższego z 17 lipca 2020 r., III CZP 72/19
Porozumienie wekslowe, w którym wskazano, że wierzyciel może opatrzyć weksel gwarancyjny in blanco datą płatności według swego uznania, nie upoważnia do uzupełnienia weksla datą płatności przypadającą po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego.
Uchwała Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2020 r., III CZP 71/19
W sprawie o naprawienie szkody spowodowanej wydaniem decyzji administracyjnej o odmowie ustanowienia użytkowania wieczystego na podstawie art. 7 ust. 1 dekretu z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz.U. nr 50, poz. 279 ze zm.), której nieważność stwierdzono z powodu niewyjaśnienia, czy korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela da się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu zagospodarowania przestrzennego obowiązującego w dniu wydania tej decyzji, sąd, badając przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, może ustalać, czy prawidłowe rozpoznanie wniosku o ustanowienie użytkowania wieczystego również doprowadziłoby do odmowy ustanowienia tego prawa.
Uchwała Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2020 r., III CZP 67/19
Artykuł 483 § 1 k.c. nie wyłącza dopuszczalności zastrzeżenia kary umownej z tytułu braku zapłaty lub nieterminowej zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom, o której mowa w art. 143d ust. 1 pkt 7 lit. a ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 907 ze zm.).
Postanowienie Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2020 r., II CO 114/20
Wznowienie postępowania może dotyczyć co do zasady postępowań zakończonych prawomocnym wyrokiem sądu (wydanym w postępowaniu procesowym) lub postanowieniem co do istoty sprawy (wydanym w postępowaniu nieprocesowym). Skarga o wznowienie postępowania nie może zatem dotyczyć orzeczeń kończących postępowanie w sprawie – w tym postanowień – które nie są wyrokami (postanowieniami co do istoty sprawy). Postanowienie o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania nie należy do orzeczeń o charakterze merytorycznym i nie podlega zaskarżeniu skargą o wznowienie postępowania.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2020 r., III CSK 269/19
Zawarcie przez strony umowy dotyczącej podziału majątku wspólnego w czasie, kiedy obowiązywała jeszcze między nimi wspólność majątkowa, nie mogło wywołać skutków prawnych z uwagi na przewidziany w art. 35 k.r.o. zakaz podziału majątku wspólnego w czasie trwania wspólności. Małżonkom żyjącym w ustroju wspólności ustawowej wolno rozporządzać wzajemnie przedmiotami majątkowymi należącymi do majątku wspólnego, chyba że rozporządzenia te miałyby, praktycznie biorąc, skutek niedopuszczalnego w czasie trwania wspólności podziału tego majątku, zabronionego przez art. 35 k.r.o. W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku dorobkowego ani w drodze umowy, ani przez sąd. Nie jest również możliwe zbywanie prawa do majątku wspólnego na rzecz drugiego małżonka jako prowadzącego w istocie do zniesienia wspólności ustawowej.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2020 r., II CNP 3/20
Wprowadzenie skargi nadzwyczajnej ma znaczenie dla dopuszczalności skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, w szczególności w odniesieniu do orzeczeń, które uprawomocniły się w dniu 3 kwietnia 2018 r. lub po tym dniu. Skoro wprowadzono dodatkową, nieprzewidzianą wcześniej, gwarancję zgodności z prawem orzeczeń sądowych, otwierając drogę do zmiany lub uchylenia wadliwego orzeczenia poza trybem skargi kasacyjnej i skargi o wznowienie, to skorzystanie z niej – na równi ze skorzystaniem ze skargi kasacyjnej i skargi o wznowienie – musi wyprzedzać dochodzenie ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa. Gwarancja ta zakłada możliwość usunięcia źródła szkody w postaci wydania orzeczenia, co może uczynić odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa bezprzedmiotową.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 26 czerwca 2020 r., V CZ 25/20
Uchybienie sądu pierwszej instancji polegające na przeoczeniu podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia może być usunięte w postępowaniu apelacyjnym przez poczynienie dodatkowych ustaleń faktycznych w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, a następnie zastosowanie właściwych przepisów prawa materialnego, do czego sąd odwoławczy jest uprawniony i zobowiązany w ramach swojej kognicji. Dostrzeżenia wymaga, że zarzut przedawnienia mający charakter materialnoprawny może być podniesiony przez pozwanego także na etapie postępowania apelacyjnego, co nie stanowi podstawy do wydania orzeczenia kasatoryjnego, lecz obliguje sąd odwoławczy do jego merytorycznego rozpoznania.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 23 czerwca 2020 r., II CSK 40/20
1. Sprawa o ochronę dóbr osobistych nie jest instrumentem do weryfikacji ustaleń prawomocnie zakończonego wyrokiem skazującym procesu karnego, w tym podważenia przeprowadzonej w tym procesie oceny dowodów. Kwestia wiarygodności dowodów, które ostatecznie zostały uznane za wystarczające do skazania powoda i zapewnienia skarżącemu prawa do obrony, jest immanentną częścią prawomocnie zakończonego procesu karnego.
2. Prawo do rzetelnego postępowania (w tym prawo do obrony) prowadzonego bez zbędnej zwłoki jest istotną gwarancją procesową, nie stanowi natomiast dobra osobistego. Ewentualne niedoskonałości tego postępowania nie mogą być zatem traktowane w kategoriach naruszenia dóbr osobistych stron.
Wyrok Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2020 r., V CSK 506/18
Emitent obligacji ma obowiązek przekazania zainteresowanym nabyciem obligacji, przed podpisaniem deklaracji nabycia, informacji wystarczających dla oceny rzeczywistego poziomu ryzyka związanego z ich nabyciem, w tym dotyczących przedmiotu zabezpieczania czy sytuacji finansowej emitenta.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 19 czerwca 2020 r., II CSK 394/19
Jeśli właściciel nieruchomości powołuje się na istnienie dostępu do drogi publicznej, jednak niespełniającego wymagania „odpowiedniości”, to w pierwszym rzędzie powinno zostać rozważone rozwiązanie, w którym właściciel ten na własny koszt wykonuje urządzenia odpowiadające wymaganiom prawidłowej gospodarki, dzięki czemu istniejący, lecz nieodpowiedni dostęp do drogi publicznej stanie się odpowiedni. Dopiero jeśli takie przystosowanie dostępu okazałoby się niemożliwe lub wymagałoby niewspółmiernych, nieracjonalnych gospodarczo nakładów, za właściwe należy uznać obciążenie cudzej nieruchomości służebnością drogi koniecznej.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2020 r., III CSK 302/19
Nie może być zatem mowy o rozbieżności w orzecznictwie i poważnej wątpliwości w zakresie wykładni wymagających interwencji Sądu Najwyższego wtedy, gdy wprawdzie w pewnej fazie stosowania jakiegoś przepisu przez sądy, w tym Sąd Najwyższy, doszło do rozchwiania wykładni albo wyraźnych różnic jurysdykcyjnych poświadczonych odmiennymi rozstrzygnięciami, jednak następnie – po wyjaśnieniu występujących kontrowersji i uzgodnieniu stanowisk – ugruntowany został pogląd, który uzyskał przewagę i ukształtował wykładnię oraz oparte na niej orzecznictwo, niewykazujące już później odchyleń.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2020 r., III CSK 277/19
Jak to wynika z art. 176 § 2 k.c. w zw. z § 1 tego artykułu – na spadkobierców z mocy prawa, z chwilą otwarcia spadku, bez spełnienia dodatkowych przesłanek, przechodzi posiadanie rzeczy przez spadkodawcę w okresie biegu zasiedzenia ze skutkiem polegającym na doliczeniu czasu tego posiadania przez poprzednika (spadkodawcę) na rzecz spadkobierców. Ziszczenie się tego skutku nie zależy od tego, czy spadkobiercy objęli w faktyczne władztwo rzecz znajdującą się dotychczas w posiadaniu spadkodawcy, a więc czy kontynuują jego posiadanie.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2020 r., I CSK 796/19
1. Dolegliwości związane z wykonywaniem kary pozbawienia wolności mogą być uznane za nieludzkie lub poniżające traktowanie w rozumieniu art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej protokołem nr 2 (Dz.U. z 10 lipca 1993 r. nr 61, poz. 284) – a tym samym za bezprawne naruszenie dóbr osobistych osoby pozbawionej wolności – jeśli przekraczają pewien akceptowalny poziom, którego ocena ma charakter względny i jest zależna od wszystkich okoliczności konkretnej sprawy, takich jak czas trwania traktowania, jego fizyczne i psychiczne skutki, negatywny wpływ na osobowość, cel działania w postaci poniżenia lub upokorzenia, a niekiedy także płeć, wiek i stan zdrowia.
2. Zważywszy, że ocena spełnienia przesłanek określonych w art. 24 § 1 i art. 448 k.c. w związku z art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności musi mieć charakter zindywidualizowany i opierać się na analizie konkretnych okoliczności danej sprawy, odmienne rozstrzygnięcia sądów powszechnych w tego rodzaju sprawach ze względu na różnorodność stanów faktycznych w żadnym razie nie dowodzą, że w orzecznictwie przepis art. 24 § 1 k.c. stwarza trudności, przekraczające poziom występujący zwykle w przypadku każdego procesu decyzyjnego sądu orzekającego w konkretnej sprawie.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2020 r., III CSK 336/19
Kryteria wskazane w art. 153 k.c. są ułożone w ścisłej hierarchii, a zatem jeżeli możliwe jest rozgraniczenie dwóch działek według stanu prawnego, to niedopuszczalne jest ich rozgraniczenie według spokojnego posiadania. Stan prawny to stan wynikający w szczególności z tytułów własności, z orzeczeń sądów i decyzji administracyjnych, a także z map ewidencyjnych (katastralnych), przedstawiających konfigurację nieruchomości gruntowych, a niejednokrotnie pozwalających na ustalenie ich powierzchni (obszaru), mającej niekiedy – choć nie zawsze – istotne znaczenie przy ustalaniu przebiegu granic. W tym kontekście istotne znaczenie mogą mieć dokumenty w postaci: map, wyrysów map, operatów geodezyjnych, wyników pomiarów geodezyjnych będących podstawą ewidencji gruntów i wpisów w księgach wieczystych. Jednakże stan prawny nieruchomości mogą kształtować różne zdarzenia prawne, które należy oceniać na podstawie wszelkich dokumentów i innych dowodów, w tym osobowych. Przepis art. 153 k.c. bowiem zapewni sądowi swobodę co do rodzaju środków dowodowych, na podstawie których następuje odtworzenie przebiegu granicy, zaś wiarygodność i moc tych dowodów podlega swobodnej ocenie, stosownie do art. 233 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Dotyczy to także okresu, w którym zostały sporządzone miarodajne dokumenty, oraz przyjętych metod pomiarowych i umożliwia w ramach swobodnej oceny dowodów ustalenie przebiegu granicy według wcześniejszej mapy katastralnej, mimo odmiennych późniejszych danych ewidencyjnych.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 9 czerwca 2020 r., III CSK 1/20
Podstawą wpisu w księdze wieczystej nie może być kserokopia dokumentu.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2020 r., I CSK 658/19
1. Jeżeli procedura milczącej zgody inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą była przewidziana w umowie między inwestorem a wykonawcą, przy czym zgodnie z tą procedurą, inaczej niż na tle art. 6471 § 2 zdanie 2 k.c., nie było konieczne przedstawienie inwestorowi dokumentacji dotyczącej robót pozostających do wykonania przez podwykonawcę (wystarczał sam projekt umowy), to takie złagodzenie przesłanek przewidzianych w wymienionym przepisie należy uznać za dopuszczalne, gdyż strony co do zasady uprawnione są do ustalenia kodu znaczeniowego obowiązującego między nimi, w tym do określenia sytuacji, w których milczenie jednej ze stron oznaczać będzie złożenie oświadczenia o określonej treści – w tym wypadku zgody na zawarcie umowy z podwykonawcą.
2. Odpowiedzialność inwestora jako współdłużnika solidarnego z mocy prawa ma charakter gwarancyjny i jest odpowiedzialnością za cudzy dług.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2020 r., II CSK 534/19
Zawarte w art. 249 k.s.h. klauzule generalne dobrych obyczajów oraz pokrzywdzenia wspólnika odsyłają do pozaprawnego systemu ocen i zasad postępowania, dając sądowi orzekającemu pewną swobodę decyzyjną, która umożliwia dostosowanie ogólnych norm do konkretnego stanu faktycznego.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 29 maja 2020 r., IV CSK 677/19
Sformułowania „naruszenie zasad prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną” oraz „naruszenie interesu właściciela”, którymi operuje art. 25 ust. 1 ustawy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 737 ze zm.), są klauzulami generalnymi, które z natury mają charakter otwarty i pozostawiają określony luz interpretacyjny. Klauzule takie wymagają każdorazowej oceny uwzględniającej ogół okoliczności faktycznych konkretnej sprawy.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 29 maja 2020 r., IV CSK 446/19
Na tle art. 506 k.c. zamiar nowacji (animus novandi) nie powinien budzić wątpliwości, jego istnienie podlega jednak odtworzeniu według typowych zasad wykładni oświadczeń woli, to jest z uwzględnieniem treści tych oświadczeń i wszelkich towarzyszących im okoliczności. Zamiar ten w niektórych sytuacjach może być ujawniony również w sposób dorozumiany (art. 60 w związku z art. 65 k.c.), jednak ciężar jego wykazania spoczywa każdorazowo na stronie, która wywodzi z tego faktu skutki prawne.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 21 maja 2020 r., V CSK 592/19
Surowe wymagania przewidziane w art. 395 § 1 k.c. uzasadnione są dążeniem do wyznaczenia przynajmniej czasowych granic poważnego ograniczenia pewności stosunku umownego, jakim jest umożliwienie kontrahentowi całkowicie dowolnego decydowania o jego istnieniu, i właśnie czynnik nieograniczonej swobody decyzji jest wyznacznikiem charakteru zastrzeżenia umownego z art. 395 § 1 k.c. Jeżeli natomiast strony wprowadzą do umowy skonkretyzowane przyczyny, w których może dojść do odstąpienia i od ich wystąpienia uzależnią skuteczność oświadczenia, to tego rodzaju uprawnienie staje się czynnością o określonym uzasadnieniu (kauzalną), kontrolowalną, która może zbliżać się w charakterze do wypowiedzenia umowy i pełni raczej funkcje dyscyplinujące kontrahenta niż osłabiające więź umowną. W takim wypadku może tracić na znaczeniu ograniczenie swobody złożenia oświadczenia o odstąpieniu terminem końcowym, użyteczne staje się natomiast np. terminowe powiązanie uprawnienia z powstaniem okoliczności uzasadniającej skorzystanie z tak ukształtowanego prawa odstąpienia od umowy (by nie przedłużać niepewności wynikającej z aktualizującego się wówczas uprawnienia).
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 maja 2020 r., IV CSK 474/19
1. Zastosowanie art. 43 § 2 k.r.o. możliwe jest wyjątkowo dopiero wówczas, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania dorobku stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych. Aspekt etyczny mający znaczenie dla oceny zaistnienia ważnych powodów nie może być jednak utożsamiany z przyczynami uznania winy rozkładu pożycia. Ocena ważnych powodów ustalenia nierównych udziałów powinna być w tym zakresie kompleksowa, wobec czego należy mieć na względzie całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej.
2. W razie rozliczania nakładów po ustaleniu składu i wartości majątku wspólnego oraz wysokości udziałów w tym majątku można domagać się od drugiego współmałżonka zwrotu tylko takiej części dokonanego nakładu, która odpowiada przyjętemu udziałowi tego współmałżonka w majątku wspólnym.
Sprawy z zakresu prawa karnego
Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 26 maja 2020 r., I KZP 12/19
Wniosek o wznowienie postępowania oparty na podstawie z art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k. spełnia wymogi formalne wskazane w art. 541 § 2 k.p.k., jeżeli wskazuje na prawomocny wyrok skazujący za popełnienie przestępstwa w związku z postępowaniem objętym wznowieniem postępowania albo jeżeli w swojej treści wskazuje na orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym, stwierdzające niemożność wydania wyroku skazującego z powodu przyczyn wymienionych w art. 17 § 1 pkt 3–11 k.p.k. lub w art. 22 k.p.k. W tym ostatnim wypadku we wniosku muszą być jednak przywołane okoliczności świadczące o dopuszczeniu się przestępstwa w związku z postępowaniem, jeżeli takich okoliczności nie zawiera w swojej treści wskazane orzeczenie.
Sąd Najwyższy podjął powyższą uchwałę po rozstrzygnięciu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 26 maja 2020 r., przedstawionego na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy z 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. z 2018 r., z późn. zm.) oraz art. 83 § 1 i 2 ustawy z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 825), wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich z 17 października 2019 r., II.510.769.2019.PZ, o rozstrzygnięcie przez skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego rozbieżności w wykładni prawa występujących w orzecznictwie Sądu Najwyższego w zakresie dotyczącym następującego zagadnienia prawnego: „Czy wniosek o wznowienie postępowania oparty na podstawie z art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 541 § 1 i 2 k.p.k., wskazujący na orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym, w którym brak jest ustalenia, że został popełniony czyn, o którym mowa w art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k., a stwierdzające, że z powodu przyczyn wymienionych w art. 17 § 1 pkt 5–11 k.p.k. lub w art. 22 k.p.k. zachodzi brak możliwości dokonania takiego ustalenia i zapadnięcia wyroku skazującego, spełnia wymagania formalne wniosku o wznowienie postępowania inicjującego to postępowanie, w tym postępowanie dowodowe w przedmiocie tego, czy został popełniony czyn, o którym mowa w art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k.?”.
Sąd Najwyższy w omawianym judykacie wskazał, że wznowienie postępowania, obok kasacji i skargi na wyrok sądu odwoławczego, należy do nadzwyczajnych środków zaskarżenia i jest jednym ze sposobów eliminowania z obrotu prawnego wadliwych prawomocnych orzeczeń. Zdaniem Sądu Najwyższego instytucja ta stanowi wyjątek od zasady stabilności prawomocnych orzeczeń sądowych. Co do takich orzeczeń bowiem obowiązuje domniemanie ich prawidłowości i trafności. Dokonując wykładni przepisów procesowych dotyczących wznowienia postępowania, należy pamiętać o nadzwyczajnym i wyjątkowym charakterze tej procesowej konstrukcji. Oznacza to, że podstawy wznowienia interpretowane być powinny ściśle (zawężająco); dotyczy to także wznawiania postępowań, w związku z którymi dopuszczono się przestępstwa – art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k. (propter falsa, propter crimina, ex delicto).
W swoich rozważaniach Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na fakt, że uregulowana w przepisie art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k. podstawa wznowienia postępowania stanowi, że postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem wznawia się, jeżeli w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia. Nie ulega wątpliwości (i nie jest to kwestionowane), iż przepis ten określa pierwszą z podstaw wznowienia postępowania. Warunkiem wznowienia postępowania propter falsa jest zatem najpierw popełnienie przestępstwa, następnie ustalenie faktu jego popełnienia, a w końcu przyjęcie, że popełnione przestępstwo miało wpływ na treść orzeczenia kończącego prawomocnie postępowanie, którego wznowienia domaga się autor wniosku. Inny charakter ma regulacja art. 541 k.p.k. Przepis ten określa sposoby i tryb wykazania okoliczności stanowiących przesłanki stwierdzenia popełnienia czynu, o którym mowa w art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k. Z jego § 1 wynika, że czyn, o którym mowa w art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k., musi być ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że orzeczenie takie nie może zapaść z powodu przyczyn wymienionych w art. 17 § 1 pkt 3–11 (Rzecznik Praw Obywatelskich zawęził ziszczenie się negatywnych przesłanek procesowych do tych wymienionych w § 5–11) lub art. 22. W tym wypadku, jak stanowi z kolei § 2, wniosek o wznowienie postępowania powinien wskazywać wyrok skazujący lub orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym, stwierdzające niemożność wydania wyroku skazującego.
W ocenie Sądu Najwyższego nie ulega wątpliwości, że warunkiem ubiegania się o wznowienie postępowania na podstawie art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k. jest wykazanie, że „w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa”. Powołanie się na tę okoliczność uwarunkowane jest istnieniem prawomocnego wyroku skazującego za to przestępstwo albo orzeczenia stwierdzającego niemożność wydania takiego wyroku z przyczyn wymienionych w art. 17 § 1 pkt 3–11 lub art. 22 k.p.k. Orzeczenie umarzające postępowanie karne powinno w zasadzie zawierać ustalenie świadczące o popełnieniu przestępstwa, odpowiadające wymogom z art. 540 § 1 k.p.k., albo co najmniej przytaczać okoliczności wskazujące na (uprawdopodabniające) dokonanie takiego przestępstwa, skoro podstawą ubiegania się o wznowienie postępowania jest wykazanie, iż „w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa”. Nie będzie to możliwe w dwóch wypadkach: w razie wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania karnego (art. 22) albo odmowy wszczęcia (lub umorzenia) postępowania karnego z przyczyn określonych w art. 17 § 1 pkt 3–11 k.p.k., wtedy gdy ujemna przesłanka procesowa zaistniała przed zawiadomieniem o popełnieniu przestępstwa. Wystąpienie wówczas negatywnej przesłanki procesowej obliguje organ śledczy do odmowy wszczęcia postępowania bez podejmowania czynności procesowych w celu ustalenia, czy rzeczywiście doszło do popełnienia przestępstwa. Z wydanego w tych warunkach postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania nie wynika wcale, że stwierdzono popełnienie przestępstwa, do którego doszło w związku z jakimkolwiek innym postępowaniem (postanowienie Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2012 r., III KO 28/12, OSNKW 2013, z. 1, poz. 10).
Zdaniem Sądu Najwyższego formalne przesłanki wniosku o wznowienie postępowania na podstawie art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k. spełnione będą w pierwszej kolejności wtedy, gdy wskazany w nim będzie prawomocny wyrok skazujący za popełnienie przestępstwa w związku z postępowaniem objętym wznowieniem postępowania albo jeżeli w swojej treści wskazane zostanie orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym, stwierdzające niemożność wydania wyroku skazującego z powodu przyczyn wymienionych w art. 17 § 1 pkt 3–11 k.p.k. lub w art. 22 k.p.k. W tym drugim przypadku z samej treści orzeczenia wynikać może fakt popełnienia przestępstwa, może być jednak także tak, że organ odmawiający wszczęcia, umarzający albo zawieszający postępowanie w ogóle nie wypowiedział się co do faktu popełnienia przestępstwa. Wówczas konieczne jest wskazanie we wniosku okoliczności świadczących o dopuszczeniu się tego przestępstwa. Wniosek nie może się bowiem ograniczać do samego powołania się na przesłankę z art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k. Zadaniem autora wniosku jest wykazanie faktu dopuszczenia się przestępstwa. Z kolei zadaniem sądu rozpoznającego wniosek o wznowienie jest ocena, czy do wykazania tego doszło.
Wobec tego przyjęcie stanowiska zaprezentowanego w części wskazanych wcześniej orzeczeń, w myśl którego wykazywanie przed sądem rozpoznającym wniosek o wznowienie, że doszło do popełnienia przestępstwa, byłoby wykluczone w przypadku braku prawomocnego wyroku skazującego lub braku stwierdzenia w treści postanowienia o odmowie wszczęcia, umorzeniu lub zawieszeniu postępowania faktu dopuszczenia się przestępstwa, istotnie ograniczyłoby uprawnienie stron do ubiegania się o wznowienie postępowania. Uprawnienie takie stanowi natomiast ważną część obywatelskiego prawa do sądu i rzetelnego procesu sądowego. Przyjęcie tak rygorystycznego stanowiska doprowadziłoby nadto do niezasadnego zróżnicowania wnioskujących o wznowienie postępowania propter falsa. Część z nich, dysponując postanowieniem, w którym potwierdzono fakt dopuszczenia się przestępstwa, mogłaby domagać się wznowienia, część zaś, w przypadku postępowań, w których do odmowy wszczęcia lub umorzenia doszło z obiektywnych, niezależnych od stron przyczyn (np. śmierć sprawcy) i faktu dopuszczenia się przestępstwa w postanowieniu nie potwierdzono, byłaby pozbawiona możliwości ubiegania się o wznowienie. Warunek formalny wniosku na podstawie art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k. będzie zatem spełniony wtedy, gdy wnioskodawca w warunkach określonych w art. 541 § 2 k.p.k. wskaże przestępstwo związane z postępowaniem oraz okoliczności potwierdzające fakt jego popełnienia. W toku postępowania o wznowienie rzeczą sądu będzie wyeliminowanie sytuacji, w których wnioski takie byłyby gołosłowne lub wykorzystywane instrumentalnie.
Sąd Najwyższy dodaje, że warunek określony w art. 541 § 1 k.p.k., dotyczący wskazania orzeczenia stanowiącego przeszkodę do wydania wyroku skazującego, nie zawiera wymogu stwierdzenia przestępstwa w treści tego orzeczenia. Skoro przepis ten w istocie swej odnosi się do sytuacji wyjątkowej, to nie powinno się tego wyjątku interpretować rozszerzająco i domagać się potwierdzenia faktu popełnienia przestępstwa w samej treści postanowienia, choćby było to rozwiązanie pragmatyczne, biorąc pod uwagę realia postępowań o wznowienie i praktykę przyjmowaną przez niektórych wnioskodawców. Pamiętać przy tym trzeba, że to na nich spoczywa ciężar wykazania faktu dopuszczenia się przestępstwa.
Powyższe rozważania ostatecznie skłoniły Sąd Najwyższy do przyjęcia w uchwale, że wniosek o wznowienie postępowania oparty na podstawie z art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k. spełnia wymogi formalne wskazane w art. 541 § 2 k.p.k., jeżeli wskazuje na prawomocny wyrok skazujący za popełnienie przestępstwa w związku z postępowaniem objętym wznowieniem postępowania albo jeżeli w swojej treści wskazuje na orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym, stwierdzające niemożność wydania wyroku skazującego z powodu przyczyn wymienionych w art. 17 § 1 pkt 3–11 k.p.k. lub w art. 22 k.p.k. W tym ostatnim wypadku we wniosku muszą być jednak przywołane okoliczności świadczące o dopuszczeniu się przestępstwa w związku z postępowaniem, jeżeli takich okoliczności nie zawiera w swojej treści wskazane orzeczenie.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2020 r., I KZP 4/20
Czynności prawne podejmowane przez przedstawiciela małoletniego pokrzywdzonego (dziecka) w postępowaniu karnym prowadzonym o przestępstwo z § 1 lub 1a art. 209 k.k. przeciwko rodzicowi dziecka są czynnościami prawnymi dotyczącymi m.in. należnych dziecku od tego rodzica środków utrzymania i wychowania, w rozumieniu art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o., zatem prawa małoletniego w tym postępowaniu może wykonywać drugi z rodziców.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2020 r., I KZP 3/20
Zgodnie z art. 7 § 1 k.k.w. skazany może zaskarżyć do sądu decyzję organu wymienionego w art. 2 pkt 3–6 i 10 tego aktu prawnego z powodu obrazy prawa materialnego lub prawa procesowego, jeżeli mogła mieć ona wpływ na treść decyzji, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Decyzje oparte na uznaniu organu, zawarte w nich ustalenia faktyczne i rozstrzygnięcia o karze mogą być skarżone poprzez podniesienie zarzutu niezgodności z prawem w podanym wyżej rozumieniu. W szczególności na płaszczyźnie obrazy prawa procesowego kwestionowane mogą być: sposób gromadzenia dowodów, kompletność zgromadzonego materiału dowodowego oraz prawidłowość jego oceny.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2020 r., I KZP 2/20
Naruszenie praw, o którym stanowi art. 306 § 1 pkt 3 k.p.k., nie musi wynikać bezpośrednio z przestępstwa. Skoro za wystarczające uznano naruszenie w sposób pośredni, to naruszenie prawa w rozumieniu art. 306 § 1 pkt 3 k.p.k. będzie miało miejsce także w razie wystąpienia ogniw pośredniczących między tym naruszeniem a przestępstwem. Innymi słowy zakres podmiotowy art. 306 § 1 pkt 3 k.p.k. obejmuje także osoby, których dotknęły dalsze skutki przestępstwa. Ocena w tym zakresie musi być dokonywana w szczególności w płaszczyźnie bezpośredniego, jak i ubocznego przedmiotu ochrony przestępstwa, o którym zawiadomił skarżący. Testem, który pozwala na ustalenie, czy prawa zawiadamiającego zostały naruszone, będzie zbadanie, czy w razie stwierdzenia zaistnienia czynu zabronionego jego skutkiem był negatywny wpływ na prawem chronione dobra tej osoby. W razie odpowiedzi twierdzącej zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania należy uznać za dopuszczalne.
Wyrok Sądu Najwyższego z 27 maja 2020 r., II KK 368/19
W sytuacji gdy termin 45-dniowy, o którym mowa w art. 599 k.p.k., nie rozpoczął nawet biegu, nie zachodzą przesłanki przewidziane w art. 599 k.p.k., umożliwiające prowadzenie postępowania karnego o czyny nieobjęte zgodą państwa wydającego bez pozyskania jego zgody uzupełniającej na ściganie. Taki brak jest równoważny z zaistnieniem przeszkody procesowej, kwalifikowanej jako inna okoliczność wyłączająca ściganie z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k.
Uchwała Sądu Najwyższego z 26 maja 2020 r., I KZP 13/19
Tożsame rodzajowo środki karne orzeczone w jednostkowych wyrokach, które mogą być łączone (art. 90 § 2 k.k.), do czasu ich prawomocnego połączenia w wyroku łącznym podlegają odrębnemu wykonaniu według reguł przewidzianych w art. 43 § 2, 2a, i 3 k.k. Okresy, w jakich środki te zostały odrębnie wykonane przed ich prawomocnym połączeniem w wyroku łącznym, należy wymienić jako zaliczone na poczet orzeczonego łącznego środka karnego (art. 577 k.p.k. w zw. z art. 90 § 2 k.k.).
Sprawy z zakresu prawa publicznego
Uchwała pełnego składu Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z 3 sierpnia 2020 r., I NSW 5890/20
3 sierpnia 2020 r. Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, przy udziale Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej i Prokuratora Generalnego, podjął uchwałę, w której stwierdził ważność wyboru Andrzeja Sebastiana Dudy na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dokonanego 12 lipca 2020 r.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 28 lipca 2020 r., I NSW 3980/20
Same ogólne sformułowania o rzekomej działalności terrorystycznej poszczególnych polityków czy partii politycznych nie stanowią podstawy protestu, a uznane być mogą za nadużycie prawa.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 28 lipca 2020 r., I NSW 4295/20
Działania telewizji publicznej nie mogą stanowić naruszenia przepisów kodeksu dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów, mającego wpływ na wynik wyborów (art. 82 § 1 pkt 2 Kodeksu wyborczego). Audycje telewizyjne emitowane w okresie kampanii wyborczej nie mogą zakłócać, utrudniać bądź uniemożliwiać udziału w głosowaniu lub oddania głosu w dniu wyborów, czyli po zakończeniu kampanii wyborczej. W tym zakresie protest można uznać jedynie za wyrażający krytykę dotyczącą sposobu prezentowania w mediach publicznych informacji na temat tego lub innego spośród kandydatów. Wypowiedziane w ten sposób stanowisko protestującego nie może być jednak traktowane jako zarzut, mogący stanowić podstawę protestu wyborczego.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 28 lipca 2020 r., I NSW 3471/20
Przedmiotem protestu wyborczego nie może być ocena zgodności z Konstytucją RP (zarzut deliktu konstytucyjnego) wprowadzonych zmian ustawowych dotyczących procesu wyborczego, gdyż ta materia nie mieści się w podstawach naruszenia prawa określonych w art. 82 Kodeksu wyborczego. Sąd bada w trybie protestu stosowanie prawa wyborczego i wpływ stosowania tego prawa (ewentualnego naruszenia) na ważność wyborów, a nie dokonuje oceny zgodności obowiązującego prawa z Konstytucją RP. Osobną kwestią jest wpływ naruszenia ustawy zasadniczej na ważność wyborów.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lipca 2020 r., I NSW 1134/20
Okoliczności dotyczące wpływu kandydata na Prezydenta RP na poziom jego życia nie mogą być przedmiotem analizy Sądu Najwyższego przeprowadzonej w postępowaniu w przedmiocie protestu wyborczego.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lipca 2020 r., I NSW 1632/20
1. Zarzuty zawarte w proteście wyborczym, które dotyczą oceny aktów prawnych czy też ich zgodności z Konstytucją RP, są niedopuszczalne w świetle art. 321 § 3 Kodeksu wyborczego.
2. Niedopuszczalne jest formułowanie w proteście wyborczym zarzutów dotyczących oceny i prawidłowości kampanii wyborczej – sposób jej prowadzenia nie może być oceniany z punktu widzenia przestępstw przeciwko wyborom i referendum określonych w Kodeksie karnym, jak również z punktu widzenia przepisów dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania ani wyników wyborów.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lipca 2020 r., I NSW 455/20
1. Ani działania podejmowane w trakcie kampanii wyborczej, ani takie, które mogły stanowić naruszenie ciszy wyborczej, nie stanowią przestępstwa przeciwko wyborom określonego m.in. w art. 249 pkt 2 k.k. Ze swej istoty odnoszą się one do okresu poprzedzającego dzień głosowania, a tym samym nie mają niezbędnego związku z czynnościami polegającymi na oddawaniu głosu w lokalu wyborczym ani z ustalaniem wyników głosowania przez właściwe komisje wyborcze.
2. Zarzuty dotyczące sposobu prezentowania w mediach publicznych informacji na temat poszczególnych kandydatów nie mogą być w żadnym razie powiązane ze znamionami przestępstwa stypizowanego w art. 249 pkt 2 k.k. Audycje radiowe czy telewizyjne emitowane w okresie kampanii wyborczej nie mogą bowiem zakłócać, utrudniać bądź uniemożliwiać udziału w głosowaniu lub oddania głosu w dniu wyborów, czyli po zakończeniu kampanii wyborczej.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lipca 2020 r., I NSW 1971/20
1. Czynności konsula dotyczące wyborów nie są czynnościami gwarantowanymi przez prawo międzynarodowe, których obce państwo przyjmujące i jego system prawny nie mają możliwości blokowania, czy też w stosunku do których państwo to nie może narzucać warunków ich wykonywania. Przeciwnie ich wykonywanie zależy od zgody na takie czynności konsularne ze strony państwa przyjmującego, wyrażanej przynajmniej w formie braku sprzeciwu na odpowiednią notyfikację w tym przedmiocie państwa wysyłającego.
2. Podejmując decyzję o głosowaniu za granicą, wyborca musi liczyć się z utrudnieniami w realizowaniu swoich uprawnień, przy czym w żadnym razie takich utrudnień nie można łączyć z pozbawieniem prawa głosowania, o którym mowa w art. 61 ust. 2 Konstytucji RP. Każdy obywatel polski, także zamieszkały za granicą, miał zagwarantowane w wyborach prezydenckich prawo do głosowania, niemniej, jeżeli chciał je realizować za granicą, musiał uwzględniać ograniczone możliwości państwa polskiego w zorganizowaniu głosowania za granicą względem sposobu głosowania w kraju.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 lipca 2020 r., I NSW 304/20
Fakt, że w placówce szpitalnej leczeni są pacjenci o nikłej odporności immunologicznej oraz fakt ciągle występującego zagrożenia epidemicznego dotyczącego wirusa SARS-CoV-2 (Covid-19) stanowi szczególnie uzasadniony przypadek przemawiający za nieutworzeniem obwodu wyborczego w konkretnej jednostce szpitalnej. Decyzja taka, pomimo że odbierająca możliwość głosowania osobistego osób hospitalizowanych, nie może być uznana za naruszenie prawa wyborczego.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 lipca 2020 r., I NSP 100/20
Za przewlekłe uznaje się postępowanie, w którym w danej instancji nie wyznaczono terminu rozprawy przez ponad 12 miesięcy. O przewlekłości postępowania można mówić zarówno wtedy, gdy sąd nie podejmuje żadnych czynności, jak i wtedy, gdy je podejmuje, ale są one nieprawidłowe i w ich następstwie dochodzi do zwłoki w rozpatrzeniu sprawy.
Wyrok Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2020 r., I NSNc 44/19
Nawet jeśli pod względem treści służebność odpowiada typowej służebności drogi koniecznej, to uznanie jej za taką jest niemożliwe z uwagi na brak ustanowienia za wynagrodzeniem (odpłatności w formie świadczenia jednorazowego lub periodycznego), które jest elementem niezbędnym (obok konieczności zapewnienia odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich) służebności drogi koniecznej.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2020 r., I NSNc 40/19
W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku nie było podstaw do badania, co wchodzi w skład gospodarstwa rolnego i czy faktycznie są to elementy, o których mowa w art. 553 k.c., w tym nieruchomości rolne. Rzeczywiste istnienie nieruchomości rolnych, gospodarstwa rolnego i jego składników powinno być przedmiotem ustaleń dokonywanych w toku postępowania o dział spadku, gdzie należy wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu, i nieruchomości stanowiące własność spadkodawcy (art. 680 k.p.c.).
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2020 r., I NSNc 62/19
Choć przepis art. 1015 § 1 k.c. mówi o konieczności złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie sześciu miesięcy od powzięcia informacji o tytule powołania, to wyrażenie w tym terminie przez spadkobiercę wobec sądu jedynie woli co do zamiaru złożenia tego oświadczenia traktowane jest jako zachowanie tego terminu w przypadku następczego złożenia oświadczenia już po jego upływie. Przyjęcie innej interpretacji oznaczałoby, że nawet ewentualne naturalne działania procesowe, niemające charakteru szczególnej opieszałości sądu, narażałyby osobę chcącą odrzucić spadek przed sądem na ryzyko uchybienia terminowi, o którym mowa w art. 1015 § 1 k.c.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2020 r., I NSW 62/20
Niewątpliwie stan pandemii oraz brak możliwości logistycznych z powodu niedysponowania strukturami i finansami, co dotyczyło partii politycznych, utrudniały procedowanie w sprawie zbierania podpisów, ale nie spowodowały, że było to niemożliwe. Sąd Najwyższy nie może w tym zakresie przyjąć, że konstytucyjny wymóg wskazania poparcia 100 tys. obywateli mających prawo wybierania do Sejmu RP (art. 127 ust. 3 zd. 2 Konstytucji RP) nie obowiązuje.
Wyrok Sądu Najwyższego z 8 maja 2020 r., I NSK 110/18
Reguła wyrażona w art. 207 § 6 k.p.c. ma umożliwić sądowi możliwie najwcześniejsze zapoznanie się z ogółem istotnego materiału procesowego – nie może być zatem rozumiana w ten sposób, że w razie wystąpienia trudności w procedowaniu danego wniosku dowodowego dopuszczalne jest jego pominięcie tylko z tej przyczyny, że sąd byłby zobowiązany przedsięwziąć określone czynności w celu wyjaśnienia owych problemów, co z kolei mogłoby wpłynąć na wydłużenie postępowania. Tego rodzaju wydłużenie postępowania nie powinno być kwalifikowane jako „zwłoka w rozpoznaniu sprawy”, o której mowa w art. 207 § 6 k.p.c. Niezależnie od powyższego wskazać należy, że strona we wniosku dowodowym nie ma obowiązku wykazywać, czy zgłoszony dowód jest w ogóle dopuszczalny – zgodnie z art. 232 k.p.c. jest bowiem obowiązana jedynie do wskazania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzi skutki prawne, bez konieczności analizowania problematyki dopuszczalności uwzględniania wskazanych dowodów.
Wyrok Sądu Najwyższego z 8 maja 2020 r., I NSK 108/18
Zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy – Prawo energetyczne karze pieniężnej podlega ten, kto nie przestrzega obowiązków wynikających z koncesji. Koncesjonariuszowi nie wolno czynić przedmiotem obrotu paliw ciekłych, których parametry jakościowe są niezgodne z parametrami wynikającymi z zawartych umów i z norm określonych obowiązującymi przepisami. Dla przyjęcia okoliczności w postaci czynienia oleju przedmiotem obrotu wystarcza, że przedsiębiorca składuje zanieczyszczone paliwo w zbiornikach przeznaczonych do dystrybucji paliw – czyli je oferuje faktycznie. W takiej sytuacji narusza to warunek koncesji zakazujący czynienia takich paliw przedmiotem obrotu. Dla oceny, czy powód wprowadził zanieczyszczone paliwa do obrotu, nie jest niezbędne wykazanie, że powód w istocie część tych paliw zbył, wystarczające jest, aby paliwa te były oferowane klientom.
Sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2020 r., III UK 369/19
1. Każda umowa o dzieło jest umową rezultatu, jednak nie każda umowa o określony rezultat jest umową o dzieło. W przeciwnym razie każdą rzecz wykonaną przez ubezpieczonego, czy nawet ich liczbę (w tym przypadku katalogów), należałoby uznawać za samodzielne dzieło. Oceny nie można zamknąć w twierdzeniu, że gdy wykonaną rzecz można uznać za dzieło, to strony zawarły umowę o dzieło. Znaczenie ma treść całego zobowiązania, a nie tylko sama rzecz, którą wykonuje druga strona. Określenie w umowie, co zostanie wykonane, nie przesądza umowy o dzieło. Nie decydowało o niej zatem zamówienie, lecz praca właściwa umowie starannego działania.
2. Umowy o dzieło nie można redukować do samego efektu pracy, gdy zobowiązanie wykonawcy sprowadza się do starannego wykonywania czynności. Nie decyduje nazwa umowy i formalna jej treść. Wykonywanie umówionej pracy i nawet uzyskanie określonego rezultatu nie jest właściwe dla umów o dzieło, gdy znaczenie ma powtarzalna praca, której miarą jest ilość pracy (w sumie czas pracy) łączona z określoną starannością i zaangażowaniem zatrudnionego. Jest tak właśnie wtedy, gdy nie chodzi o jednostkowy (indywidualny) rezultat, lecz o zwykłe czynności manualne polegające na wykonywaniu określonego produktu w niemałej liczbie wedle ściśle określonego wzornika.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2020 r., III UK 107/19
Przyjmując, że pojęcie „przychód” jest jednakowo zdefiniowane w przepisach podatkowych i w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, należy przyjąć, iż wartość pieniężna nieodpłatnego świadczenia przysługującego pracownikowi z tytułu wykorzystywania samochodu służbowego do celów prywatnych stanowi przychód pracownika, zgodnie z art. 18 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przyjmowany do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Świadczenie to jest nieodpłatne, tzn. nie wymaga świadczeń wzajemnych, a pozostaje w związku ze stosunkiem pracy w tym sensie, że może otrzymać je tylko pracownik od pracodawcy, na warunkach ustalonych w układzie zbiorowym pracy, w regulaminie wynagradzania lub w innych przepisach płacowych. Należy również dostrzec interes pracodawcy w udzieleniu takiego świadczenia polegający na związaniu pracownika z firmą, podobnie do zakupienia polisy ubezpieczeniowej, opłacenia wypoczynku w atrakcyjnych miejscowościach, bezpłatnego udostępnienia mieszkania zakładowego, pokrywania rachunków telefonicznych albo udostępnienia po preferencyjnej cenie akcji firmy. Wartość pieniężną takich nieodpłatnych czy częściowo odpłatnych świadczeń pracodawcy na rzecz pracowników ustala się według podobnych zasad jak pieniężną wartość świadczeń w naturze. Świadczenie to przynosi pracownikowi podlegającą opodatkowaniu korzyść o wartości ustalonej na zasadach wskazanych w art. 12 ust. 2a ustawy podatkowej.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2020 r., I UK 315/19
1. Dopiero wykonywanie pracy na podstawie umowy-zlecenia – a nie tylko zawarcie umowy – stwarza obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowego.
2. Objęcie ubezpieczeniem na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez stwierdzenie, że umowy nazwane „umowami o dzieło” miały w istocie charakter umów-zleceń, wymaga ustalenia, że obowiązki wynikające z zawartej umowy nie miały cech określonych w art. 627 k.c. Ustalenie, że między stronami umowy o dzieło zachodzą stosunki polegające na wykonywaniu za wynagrodzeniem usług odpowiadających umowom nazwanym, zdefiniowanym w art. 734 i 758 k.c., lub właściwych umowom, do których – stosownie do art. 750 k.c. – stosuje się przepisy o zleceniu, nakazuje wydanie decyzji na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3 z zastosowaniem art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 13 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2020 r., I UK 253/19
W przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z k.c. stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Podmiot stosujący się do tych zasad nie jest przy tym zobligowany do kwalifikowania konkretnego przychodu jako wynagrodzenia za pracę (czy szczególnego składnika tego wynagrodzenia), lecz zalicza przychód z umowy cywilnoprawnej do podstawy wymiaru składki. Innymi słowy oblicza należne składki od kwoty łącznej obejmującej sumę wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia z umów cywilnych.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 5 czerwca 2020 r., I PK 103/19
Zakaz określony w art. 30 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych (polegający na wstrzymaniu się z wykonywaniem zajęć pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami wykonywanymi w ramach obowiązków służbowych) nie odnosi się do umów o zakazie konkurencji, a zatem nie zachodzi stan autonomicznego uregulowania w rozumieniu art. 43 ust. 1 tej ustawy, wyłączający stosowanie przepisów Kodeksu pracy.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2020 r., III UK 437/19
1. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. oznacza, iż osoba oświadczająca wolę nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym oświadczeniem. Natomiast czynność prawna mająca na celu obejście ustawy w ujęciu art. 58 § 1 k.c. polega na takim ukształtowaniu jego treści, która z punktu widzenia formalnego nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu ustawowo zakazanego. Czynność zmierzająca do obejścia prawa nie może więc być jednocześnie czynnością pozorną, gdyż pierwsza zostaje rzeczywiście dokonana, zaś druga jest jedynie symulowana.
2. Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy. Zakładając, że nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował, wskazuje się na dopuszczalność rozważania, czy w danym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa, zwłaszcza jeżeli jedynym celem umowy było umożliwienie pracownikowi skorzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 13 maja 2020 r., I UK 129/19
1. Praca „na odkrywce” w kopalniach węgla brunatnego (siarki) jest odpowiednikiem pracy „w przodkach” pod ziemią tylko wtedy, gdy polega na wykonywaniu zatrudnienia przy pracach bezpośrednio i ściśle związanych z wydobywaniem kopalin lub pozyskiwaniem złóż siarki i węgla brunatnego na odkrywce, a więc zatrudnienie przy pracach ściśle górniczych, do których zaliczono roboty górnicze przy urabianiu i ładowaniu (w tym strzałowe i odwadniające), roboty transportowe przy przewozie nadkładu i złoża, miernicze oraz bieżące prace konserwacyjne utrzymujące sprawność techniczną agregatów i urządzeń wydobywczych na stanowiskach wymienionych w załączniku nr 2 do rozporządzenia z 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.
2. Praca kierowcy-operatora samochodowego sprzętu technicznego w odkrywce, wymieniona w poz. 6 załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczonej w wymiarze półtorakrotnym przy ustaleniu prawa do górniczej emerytury lub renty, może być uznana za pracę górniczą tylko wtedy, gdy polega na wykonywaniu czynności wyczerpująco opisanych w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Bibliografia
Postanowienie Sądu Najwyższego z 28 lipca 2020 r., I NSW 3980/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 28 lipca 2020 r., I NSW 4295/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 28 lipca 2020 r., I NSW 3471/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lipca 2020 r., I NSW 1971/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lipca 2020 r., I NSW 1632/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lipca 2020 r., I NSW 1134/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lipca 2020 r., I NSW 455/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 lipca 2020 r., I NSW 304/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 lipca 2020 r., I NSP 100/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2020 r., II CO 114/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2020 r., III CSK 269/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2020 r., II CNP 3/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 26 czerwca 2020 r., V CZ 25/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2020 r., I KZP 4/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2020 r., I KZP 3/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2020 r., I KZP 2/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2020 r., III UK 369/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2020 r., III UK 107/19
Postanowienie Sądu Najwyższego z 23 czerwca 2020 r., II CSK 40/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 19 czerwca 2020 r., II CSK 394/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2020 r., III CSK 302/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2020 r., III CSK 277/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2020 r., I NSNc 40/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2020 r., I UK 315/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2020 r., I UK 253/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2020 r., I CSK 796/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2020 r., I NSNc 62/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2020 r., III CSK 336/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2020 r., I NSW 62/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 9 czerwca 2020 r., III CSK 1/20.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 5 czerwca 2020 r., I PK 103/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2020 r., I CSK 658/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2020 r., II CSK 534/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2020 r., III UK 437/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 29 maja 2020 r., IV CSK 677/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 29 maja 2020 r., IV CSK 446/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 21 maja 2020 r., V CSK 592/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 maja 2020 r., IV CSK 474/19.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 13 maja 2020 r., I UK 129/19.
Uchwała pełnego składu Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z 3 sierpnia 2020 r., I NSW 5890/20.
Uchwała Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 2020 r., III CZP 78/19.
Uchwała Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 2020 r., III CZP 77/19.
Uchwała Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 2020 r., III CZP 76/19.
Uchwała Sądu Najwyższego z 17 lipca 2020 r., III CZP 75/19.
Uchwała Sądu Najwyższego z 17 lipca 2020 r., III CZP 72/19.
Uchwała Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2020 r., III CZP 71/19.
Uchwała Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2020 r., III CZP 67/19.
Uchwała Sądu Najwyższego z 26 maja 2020 r., I KZP 13/19.
Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 22 lipca 2020 r., III CZP 31/19.
Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 26 maja 2020 r., I KZP 12/19.
Wyrok Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2020 r., V CSK 506/18.
Wyrok Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2020 r., I NSNc 44/19.
Wyrok Sądu Najwyższego z 27 maja 2020 r., II KK 368/19.
Wyrok Sądu Najwyższego z 8 maja 2020 r., I NSK 110/18.
Wyrok Sądu Najwyższego z 8 maja 2020 r., I NSK 108/18.
